Disiplin, yaşamda başarılı olmanın temelini oluşturur. Disiplinli olan kişi, aynı zamanda yaşamını planlar. Disiplinli kişinin bir zaman diliminde neyi, nasıl yapacağı bellidir. Yaşam disiplini olan kişiler, yaşamına egemendir; kendini zamanın akışına bırakmaz; yaşamını esen yelin yönüne, mevsimin rengine göre ayarlamaz. Başkalarının onu olumsuz yönde yönlendirmesine izin vermez. Yaşamdaki seçimlerini kendi istenciyle yapar.
Çocuk, disiplinli olmayı önce evinde öğrenir. Bu, ilk olarak yatıp kalktığı, zamanının önemli bir bölümünü geçirdiği odasından başlamalı. Sabah uyandığında yatağını toplamalı öncelikle. Ardından odasını düzenlemeli. Eşyalarının yerli yerinde olmasına özen göstermeli. Okula götüreceği ders araç ve gereçleriyle kitaplarını çantasına akşamdan yerleştirmeli. Okulla ilgili her türlü araç ve gerecin yeri belli olmalı. Ayrıca oyuncaklarını düzenli olarak yerleştirmeli. Yine okuldan döndüğünde okul giysilerini temiz ve düzenli olarak uygun yere koymalı.
Çocuklar, küçük yaşlarından başlayarak özbakım becerilerini kazanmalı. Kişisel temizliğini, büyüklerinin yardımı olmadan yapmalı. Doğaldır ki özbakım becerilerinin tümü, önceleri büyüklerince onlara öğretilecek. Çocuğun bu konudaki yetkinliği, becerisi gözlemlendiğinde onun bu işleri tek başına yapmasına izin verilmeli. Bu konuda çocuklara güvenmeli. Elbette ilk başta bazı yanlışlar, eksikler yapacaklar. Bu, çok olağan… Örneğin, yıkanırken sağı solu ıslatıp kirletecekler. Böyle bir durumda onlara kızıp bağırmak, daha işin başında çocukları beceriksizlikle suçlamak çok yanlış. Böyle bir davranış onları yapamayacakları yönünde bir koşullanmanın çıkmazına sürükler. Bu, onların özgüvenlerini zedelediği gibi iş yapma becerilerini de geriletir. Bu nedenle çocuklar, bir işi yaparken yüreklendirilmeli.
Bir çocuğun çok küçük yaşlardan başlayarak yemeğini kendisinin yemesine izin verilmeli döküp saçarak yese de. Özellikle ev dışında yemeklerde, onun yemeğini anne ya da babasının yedirmesi; çocuğun iş yapma isteğini azaltacağı, el becerilerinin gelişimini önleyeceği, özgüveninin gelişmesini engelleyeceği gerçeği göz ardı edilmemeli. Çocuğun kişisel disiplininin gelişmesi için ona güvenmeli.
Çocukların evde, sonrasında okulda ve yaşamın diğer alanlarında işlerini yapması onlara kişisel disiplin kazandıracaktır. Kişisel disiplinin gelişmesine en çok yardım eden ise çocuklara sorumluluk vermektir. Sorumluluğunu yerine getirirken ona karışmamak gerekir.
Çocuklara kazandırılması gereken ikinci disiplin ise duygusal ve düşünsel alanda olmalı. Bu da ona sorumluluk duygusunu kazandırmakla olur. Öncelikle yaptığı işlerde aceleci olmaması anlatılmalı ona. Acele yapılan işlerde yanlış yapma olasılığı yüksektir. Bu nedenle bir işi yaparken önceden düşünüp taşınması, bir planlama yapması gerektiğini bilmeli geleceğin büyük işlerine imza atacak bireyi. Yanlış yapmanın dünyanın sonu olmadığını, bunun bir yenilgi olarak düşünülmemesi gerektiğini bilmeli. Her yanlışın bir doğruyu getireceği gerçeğini iyi kavramalı. Yanlışlardan öğrenmenin büyük bir fırsat olacağını bir yaşam anlayışına dönüştürmeli. Bu nedenle yanlış yaptığında öfkelenip vazgeçmemeli. Yanlışından öğrenerek yeniden denemesi gerektiği disiplinini, alışkanlığını edinmeli.
Her çocuk, bir akademik disiplin edinmeli. Bu, öncelikle planlı bir ders çalışma alışkanlığı kazanmakla olur. Ders çalışması gerektiğinde hiçbir şey, onu engellemeli. Ne işi olursa olsun, bazı yaşamsal sorunların dışında, önceliğinin dersleri olduğu bilinci üstün gelmeli. Hangi derse nasıl çalışacağını bilmeli. Ders araç ve gerecini nasıl kullanacağını bilmesi, onun işini kolaylaştıracaktır.
Ödev yapma alışkanlığı, onun akademik başarısını artıracağı gibi gelecekte atılacağı iş yaşamında çocuğa kolaylık sağlayacak. Hangi konuyu, hangi kaynaktan nasıl bulacağını bilmeli. Kaynaklardan doğru biçimde yararlanma alışkanlığı, öğrencide bir yaşam disiplinin gelişmesini sağlar. Bu da onun okul başarısını olumlu yönde etkiler.
Çocuklar için sosyal disiplin vazgeçilmez. Öncelikle çocuğa, toplumsal yaşamı paylaştığı kişilerle dayanışma ve yardımlaşma anlayışı kazandırılmalı. Bu, giderek bir sosyal disipline dönüşmeli. Sosyal yaşama uyum sağlamanın yolunun toplumsal kurallara uymakla olabileceği gerçeğini bilmeli çocuk. Toplum içinde her dilediği davranışı, işi yapamayacağı konusunda farkındalık oluşturmalı.
Sosyal yaşamda özgürlüklerin sonsuz, sınırsız olmadığı gerçeğini küçük yaşlarda başlayarak öğretmeli onlara. Başkasının özgürlüğünün başladığı yerde onun özgürlüğünün bittiğini kavratmalı. Toplumsal yaşamda çocuğa başkalarının hakkına saygı göstermesi gerektiği gerçeği, iyi kavratılmalı. Her çocuk, toplumda yalnızca onun yaşamadığını bilmeli. Bu da ona, toplumsal bir sorumluluk kazandıracaktır.
Çocukların disiplinli olması, planlı çalışması onu başarıya götüren en önemli etmen. Bu da küçük yaşlarda kazandırılmalı ve davranışa dönüştürülmeli. Bu nedenle çocuklara güvenmeli anneler, babalar, öğretmenler ve diğer büyükler. Çocuklara fırsat vermeli öğrenmek, iş yapmak, el becerilerini geliştirmek ve disiplinli olmak için. Onların her şeyini büyükleri yaparsa kendilerini nasıl geliştirecekler? Onlara fırsat vermediğimizde nasıl öğrenecek, kendi ayakları üstünde nasıl duracaklar?
Adil Hacıömeroğlu
7 Kasım 2025