Programlama Dili Tarihçesi
Yazılımcının bir algoritmayı ifade etmek amacıyla, bir bilgisayara ne yapmasını istediğini anlatmasının tektipleştirilmiş yolu olan programlama dilinin başlangıcı 19.yüzyıla dayanmakta olup, günümüze kadar yaklaşık 500 adet programlama dilinin kullanılmış/geliştirilmiş olduğu bir gerçektir.
Problemleri bilgisayar kullanarak çözmek için, problemleri bilgisayarın anlayacağı formatta sunmak gerekir. Bunun için programlama dillerinden yararlanılır. Programlama dilleri, bilgisayarın derinliklerine fazla inmeden, 0 ile 1 gibi kavramlarla çok uğraşmadan herhangi bir platform için program geliştirmeyi sağlayan bir kodlama şeklidir. Programlama dilleri aynı konuşma dilleri gibidir, kendi yazım şekli ve dilbilgisi yapısı vardır.
1. Başlangıç Dönemi (1800’ler – 1940’lar)
Programlama dillerinin tarihsel gelişimi, bilgisayarların donanımsal gelişimine paralel olarak gelişmiştir. Temel olarak tarihi 1800’lere dayanmaktadır. 1837 yılında İngiliz profesör Charles Babbage çok amaçlı kullanım için hesaplayıcı bir sıralama komut seti geliştirmiştir. Analytical Engine Order Code olarak açıkladığı bu sistemin çalışmalarını 1871 yılına kadar sürdürmüştür. Bazı sorunlardan dolayı çok yaygınlaşmamış olsa da bu çalışma, ilk programlama dili olarak kabul edilmektedir.
Yine Ada Lovelace, 19. yüzyılda yaşayan İngiliz bir matematikçi ve yazar olarak, Charles Babbage'nin “Analytical Engine” adlı mekanik bilgisayar tasarımı üzerine çalışırken, 1843 yılında yayımladığı notlarda “Bernoulli sayıları” için bir algoritma geliştirerek bilgisayar tarihine geçmiştir.
Evet, yanlış okumuyorsunuz!
Henüz takvimler 1843 yılını gösterirken ve bilgisayarlar yokken İngiliz asıllı bir matematikçi/yazar, kod yazmayı hayal etmiştir!
Bu şekilde “Dünya’nın İlk Bilgisayar Programcısı” olarak insanlığın önünde saygıyla eğildiği bir şahsiyet olarak tescillenen Ada Lovelace tarafından ortaya konan bu vizyon, günümüzde aktif çalışan milyarlarca işleme de yol gösterici olmaya devam etmektedir.
Bu fikir bugün sadece yazılımın değil, yapay zekânın ve paralel işlem mimarisinin temelini oluşturuyor.
NVIDIA, GPU mimarisinde "Lovelace Architecture" adını kullandı.
Ve elbette ki ChatGPT dahil birçok sistem, onun tanımladığı soyut düşünce biçimiyle çalışıyor.
Her yıl kutlanan Ada Lovelace Day, STEM alanında kadınları desteklemek için dünya çapında etkinliklere sahne oluyor.
Elektromekanik Sistemler ve Kodlamanın İlk Hâlleri
1930’larda Herman Hollerith’in delikli kart sistemleri veri işleme konseptini başlatmış olup, bilgisayarlarda kodlama henüz makine dili seviyesindedir.
2. Birinci Nesil Diller – Makine Dili (1940–1950)
Komutlar tamamen ikili (binary) sayıdan oluşurken her makine dilinin donanıma tamamen bağımlı olması en büyük sorundu.
3. İkinci Nesil Diller – Assembly (1950’ler)
İkili komutların yerine sembolik ifadeler getirilmesine rağmen donanıma hala bağlılık durumu sürmektedir. Ancak insan tarafından okunabilir hâle gelmiştir.
4. Üçüncü Nesil Diller – Yüksek Seviyeli Diller (1950–1970)
Modern programlama dillerinin temellerinin atıldığı yıllar olan 1950’li yıllarda 1951 yapımı Regional Assembly Language, 1952 yapımı Autocode, hakeza ilk yüksek seviye dil olan ve kah matematiksel, kah bilimsel hesaplamalar için tasarlanan 1957 yapımı FORTRAN, yine yapay zekâ araştırmalarında kullanılan ilk dil olan ve fonksiyonel programlama yaklaşımının öncüsü olan 1958 yapımı LISP, aynı şekilde iş dünyası ve ticari uygulamalar için oluşturulan ve kah bankacılık kah muhasebe sistemlerinin uzun yıllar temel dili olan 1959 yapımı COBOL, 1962 yapımı APL ve Simula, 1964 yapımı Basic ve PL/I dilleri geliştirilmiştir.
Akabinde ise 1970’de Pascal, 1972’de C, Smalltalk ve Prolog, 1973 ML ve 1978’de SQL geliştiriliyor.
1980’lere dayandığımızda ise artık daha büyük sistemler için uygulamalar geliştirilebilecek programlama dillerinin geliştirilmiş olduğu yıllar oluyor. Nesne Yönetimli Programlama (Object Oriented Programming) gündemde geniş yer almıştır. 1983’te Ada ve C++, 1985’de Eiffel, 1987’de Perl ve 1989’da FL (Function Level) dili geliştirilmiştir.
İnternet’in dünya çapında yaygınlaşması ile birlikte 1990’lı yıllar, internet ile bütünleşmiş, dil içine internetin de katıldığı ve kullanıldığı yıllar olarak anılıyor. 1990’da Haskell ve Python, 1991’de Java, 1993’de Ruby, 1995’de PHP ve Delphi, 2000’de ise C# geliştirilmiştir. Programlama dilleri zaman geçtikçe makine dilinden konuşma diline yakınlaşmıştır.
Ve günümüzde artık LLM'lerin ortaya çıktığını görmekteyiz.
Ayrıca 2010'lardan itibaren teknolojide yaşanan ilerleme ile genel kodlama bilgisinin geliştiğini de unutmamak gerekir.
