[07:22, 25.10.2025] Necat Kaçan: Dünyanın dört bir yanında, tarih boyunca toplumların yaşam biçimleri, gelenekleri ve kültürel pratikleri benzersiz biçimlerde şekillenmiştir. Bu izler, hem geçmişin bilgisini hem de insanlığın ortak mirasını taşır.
🕯️ Nepal’de “Tihar Festivali”: Hayvanlara Minnet Günü
Nepal’de her yıl kutlanan “Tihar Festivali”, sadece insanlara değil hayvanlara da adanmış bir bayramdır. Özellikle ikinci gün “Kukur Tihar” olarak bilinir ve köpekler onurlandırılır. Onlara çelenkler takılır, alınlarına kırmızı tika sürülür ve özel yiyecekler hazırlanır. Bu gelenek, hayvanların sadakatine ve dostluğuna duyulan saygının sembolüdür.
🪶 Grönland’da İsim Değiştirme Ritüeli
Grönland’ın yerli halkı olan Inuitler, ölen birinin adını yeni doğan bir bebeğe vererek ruhun yaşadığına inanır. Bu nedenle çocuklar bazen doğumdan sonra birkaç hafta boyunca “isimsiz” kalır. Ruhun kimde yeniden hayat bulacağına yaşlılar karar verir. Bu uygulama, atalarla bağın kopmaması inancına dayanır.
🎭 Endonezya’da “Wayang” Gölge Oyunu
Cava Adası’nda ortaya çıkan Wayang, deri veya tahta figürlerle oynatılan bir gölge tiyatrosudur. Konuları genellikle Mahabharata ve Ramayana destanlarından alınır. Ancak zamanla yerel halk, kendi kahramanlarını da bu öykülere katmıştır. UNESCO, bu sanatı “İnsanlığın Sözlü ve Somut Olmayan Mirası” olarak ilan etmiştir.
🏜️ Namibya’daki “Himba” Kadınlarının Kırmızı Güzellik Sırrı
Himba kadınları, ciltlerini “otjize” adlı kırmızı toprak ve tereyağı karışımıyla kaplar. Bu karışım, hem güzellik hem de güneşten korunma amacı taşır. Aynı zamanda kültürel kimliklerinin bir simgesidir. Bu gelenek Kunene Bölgesi’nde, günümüzde de aktif biçimde sürdürülür.
🌲 Kanada’da “Totem Direkleri” ile Anlatılan Tarih
Kanada’nın batı kıyısındaki yerli topluluklar (özellikle Haida ve Tlingit kabileleri), her bir totem direğini bir aile soy ağacı gibi işler. Üzerindeki figürler, aile efsanelerini, kahramanlık öykülerini ve doğa ile kurulan bağı temsil eder. Bu direkler yalnızca süs değil, aynı zamanda “taşsız tarih kitapları” olarak kabul edilir.
💧 İran’da Yeraltı Su Sistemleri: Qanatlar
İran’ın Yazd, Kerman ve Horasan bölgelerinde geliştirilen “qanat” sistemi, 3000 yıl önce icat edilmiş bir mühendislik harikasıdır. Dağlardan gelen su, kilometrelerce yer altından taşınarak çöllere ulaştırılır. Günümüzde hâlâ çalışan bazı kanallar, UNESCO Dünya Mirası listesinde yer almaktadır.
🔥 Moğolistan’da Ateş Kültü
Moğollar için ateş, yaşamın koruyucusudur. Evdeki ocağın kutsal olduğuna inanılır ve asla su dökülmez. Ateşin üstünden atlamak veya küllerine tükürmek büyük saygısızlık sayılır. Bu gelenek, Orta Asya şamanizminin günümüze uzanan izlerini taşır.
🕍 Etiyopya’daki Lalibela Kayakiliseleri
Kuzey Etiyopya’da yer alan Lalibela şehrinde, 12. yüzyılda tek bir kaya kütlesi oyularak yapılmış 11 kilise bulunur. Bu yapılar yukarıdan aşağıya doğru oyulmuştur. Bugün hâlâ aktif ibadet mekânlarıdır ve “Yeni Kudüs” olarak anılır.
🎨 Meksika’da “Día de los Muertos”: Ölümle Barış Günü
Her 1-2 Kasım’da kutlanan “Ölüler Günü”, Meksika kültürünün en özgün geleneklerinden biridir. İnsanlar ölen yakınlarının ruhlarını karşılamak için evlerini süsler, mezar başlarında müzik eşliğinde yemekler yer. Bu, ölümün bir son değil, yaşamın devamı olduğuna dair derin bir felsefeyi temsil eder.
🧂 Türkiye’de Tuz Gölü’nün Gizemli Ekosistemi
Ankara, Aksaray ve Konya illerinin kesişiminde yer alan Tuz Gölü, dünyanın en tuzlu göllerinden biridir. Suyun buharlaşmasıyla oluşan beyaz tuz tabakası, yaz aylarında neredeyse bir ayna gibi parıldar. Burada yalnızca belirli mikroorganizmalar ve flamingolar yaşam bulabilir. Göl, Türkiye’nin hem ekonomik hem ekolojik değerlerinden biridir.
“Kültür, insanın yaşadığı toprağa bıraktığı izdir; o iz silinirse kimlik de silinir.”
Necat KACAN
Eğitimci Araştırmacı Yazar
