Tarımsal üretim potansiyeline sahip arazi bozulmalarının hızlandığı toplam 9,38 milyon hektarlık bölgede 440 bölge, 'büyük ova koruma alanı' olarak işlem görüyor.
Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu, Resmi Gazete'nin 19 Temmuz 2005 tarihinde yayımlanarak posta evine girdi.
Kanunla birlikte tarım arazilerinin amaç dışı kullanımları izne tabi hale geldi ve buralar daha fazla disiplin altına alındı.
Kanundan önce de tarım arazilerinin amaç dışı kullanımda izin alınmasını gerektiren düzenlemeler bulunuyordu. Buna bağlı olarak arazinin izin alınmasından amaç dışı kullanım durumunda herhangi bir cezai sorumluluk yoktu. Kanunun yayınlanmasıyla izinsiz kullanımlara idari ve adli müeyyideler getirildi.
Söz konusu kanun, sürekli üretim hacmi yüksek, erozyon, kirlenme, amaç dışı veya yanlış kullanımlar gibi çeşitli ülkelerdeki toprak kayıpları ve arazi bozulmalarının hızlı yerleşimlerinin, kurul veya kurulların görüşlerinin 'büyük ova koruma alanı' olarak belirlenmesine olanak sağladı. Kanun, büyük ovalardaki koruma ve geliştirme amaçlı geziler altyapı projelerinin ve arazi kullanım planlarının hazırlatılmasına da ortam hazırlandı.
Kanunun yayınlanması sayesinde tarım arazilerinin koruma yanında planlı üretime geçilmesi için 1/25000 uzak Arazi Kullanım Planlaması Projesi hazırlanarak Tarım ve Orman Bakanlığına bağlı 81 il müdürlüğünün kullanımına sunulmuştur.
Ayrıca 2022 yılında Edirne, Kırklareli, Tekirdağ ve Yalova'da 941 bin hektar alanda ayrıntılı toprak etütleri yapılmaya başlandı. Etütlerin bitişini müteakip 1/5000 geçmiş (parsel temelli) toprak haritaları oluşturulacak. Bu haritalarla arazi kullanımı ve üretimi yapılacak. Proje bu yıl başlayacak ve 2028'in sonuna kadar 77 yıllık bir şekilde yürütülecek.
Büyük ova beklentileri bu yıl 500'e bekleniyor
Ocak 2017'den 31 Aralık 2022'ye kadar 72 ilde 440 bölge 'büyük ova koruma alanı' ilan edildi. 11'ine ilişkin karar geçen yıl çıktı. Büyük ova koruma yatırımları toplam büyüklüğü 9,38 milyon hektara ulaştı.
Alansal olarak hücre 1 milyon 677 bin hektarı aşkın alanla Konya ilk, 937 bin 573 hektarla Şanlıurfa ikinci ve 445 bin 189 hektarla Adana üçüncü sırada yer alıyor.
Ova sayısı açısından ise 21 ovayla Malatya birinci, 17 ovayla Balıkesir ikinci ve 15 ovayla Çanakkale üçüncü sırada bulunuyor.
Ülkenin kalkınma hedeflerini gerçekleştirmek, toprakların korunması, arazi kullanımı ve koruma altına alınması için büyük ova koruma faaliyetlerinin sayılarının elde edilmesi için faaliyetlerine devam ediyor. Büyük ovaların beklentisi bu yıl 500'e yaklaşıyor.
Büyük ovalarda uygunsuz kullanım iki kat ceza
Ülke çapındaki kanunun tanımladığı yüksek yığın yığınını bulmana karşı, erozyon ve kirlenmeye, amaç dışı kullanım baskılarına maruz kalan veya kalma riskinde bulunan alanlarla özel hortumun yetiştiği mikro bölgelerin de koruma için çalıştırılır.
Kanunda 2020'de yapılan değişiklikle, arazi kullanımı için izinsiz işe başlanılması ya da alınması izne uygun buraların kullanılmaması halinde valilik işi tamamen durduruyor. Eğer yapılan işsa kullanımına izin verilmiyor. Arazi sahibine veya araziyi bozana 1000 liradan az kullanılmasıyla kullanılan veya zarar verilen alanın her metrekaresi için 33,6 lira idari para cezası verilmesi. Büyük ova koruma çevreleri ise bu ceza iki katı olarak uygulanıyor.
