Taliban Lideri Yeni Afgan Medya Yasasını Değerlendiriyor
İki yıl süren yasal belirsizlik ve özgür basına yönelik katı kısıtlamaların ardından fiilen Taliban yetkilileri, dini liderlerinin onayına yeni bir Afganistan medya yasası taslağı sundu.
Şimdiye kadar gizlilik içinde saklanan taslak, İslamcı liderliğin gazetecilerin yanı sıra devlet ve özel medya kuruluşlarıyla olan endişe verici ve bazen de kavgacı ilişkisini düzenleyecek.
Taliban'ın kendi kendini İslam Emirliği olarak ilan ettiği ülkede hiçbir parlamento ya da anayasanın bulunmadığı, yalnızca münzevi dini lider Hibatullah Akhundzada'nın, yeni medya yasası da dahil olmak üzere ülke yasalarının kaderi üzerinde kontrolsüz bir güce sahip olduğu belirtiliyor.
Taliban'ın baş sözcüsü Zabihullah Mücahid, VOA'ya verdiği özel röportajda yeni yasanın bazı ayrıntılarını açıkladı.
'Taslağın yaklaşık yüzde 70'i eski yasadan alındı' diyen Mücahid, yapılan değişikliklerin yasayı İslam Şeriat hukuku ile uyumlu hale getirmeyi amaçladığını da sözlerine ekledi. Önceki Afgan hükümeti döneminde çıkarılan medya kanunu da tüm medya faaliyetlerinin İslam hukukuna uygun olmasını gerektiriyordu.
Yeni yasadaki cinsiyete dayalı kısıtlamalar sorulduğunda Taliban sözcüsü, yeni taslakta böyle bir kısıtlamanın öngörülmediğini ve 'tüm Afganistan vatandaşlarının' medya kuruluşları kurabileceğini, yönetebileceğini ve çalışabileceğini söyledi.
BBC ve Amerika'nın Sesi gibi uluslararası yayıncıların yanı sıra serbest gazeteciler de dahil olmak üzere yabancı medyanın, iç yasalara uymaları koşuluyla Afganistan'da faaliyet göstermesine izin verilecek.
Afganistan'ın son yirmi yıldır demokratik kurumları geliştirme çabalarının arka planında, medya kuruluşları ve basın savunuculuk grupları uluslararası bağışçılardan gelen fon ve destek sayesinde başarılı oldu.
Ancak Taliban, demokrasi ve insan haklarını destekleyen Batı tarafından finanse edilen programlara karşı derin şüpheler sergiledi ve Mücahid, Afgan medya kuruluşlarının yabancı fon almasına izin verilip verilmeyeceğine açıklık getirmedi.
Kendisi vurgulayarak, 'Yasa, finansman kaynaklarının şeffaf olmasını gerektiriyor' dedi.
Gazeteciler kenara çekildi
VOA, Afganistan'daki çeşitli medya destek kuruluşları ve gazetecilerle görüşerek, yeni medya yasasını hazırlarken Taliban yetkililerinin kendilerine danışmadığını söyledi.
Afgan Gazetecilerin Güvenliği Komitesi (AJSC) başkanı Abdul Qadeem Wyar, 'En azından bazı girdiler sağlayabileceğimizi bekliyorduk, ancak ne yazık ki hiçbir fırsat sağlanmadı' dedi.
Taliban zulmünden korktuğu için bu makalede adının verilmesini istemeyen bir kadın gazeteci, 'Tek bir kadın gazeteciye bile danışılmadı' dedi.
İsmini vermek istemeyen başka bir kadın gazeteci de Taliban'ın medyaya yönelik tek taraflı politika oluşturmasını 'despotik' olarak nitelendirerek, 'gazeteciler sivil hakları olmayan suçlular değildir' dedi.
Taliban, 2021'de iktidarı ele geçirdiğinden beri gazetecilere, televizyonda kadınlar için zorunlu yüz maskesi gibi cinsiyete dayalı kısıtlamalar getirdi. Sonuç olarak, Sınır Tanımayan Gazeteciler Örgütü'ne göre ülkedeki kadın gazetecilerin yüzde 80'inden fazlası işini bırakmak zorunda kaldı.
Onlarca gazeteci gözaltına alındı
Taliban'ın son iki yılda düzinelerce gazeteci ve medya personelini gözaltına aldığı, bazılarının işkence gördüğü, ancak çoğunun günlerce veya haftalarca gözaltında kaldıktan sonra serbest bırakıldığı bildirildi.
Gazetecilerin çoğu Taliban'ın İstihbarat Genel Müdürlüğü (GDI) tarafından tutuklandı. Bu kurum, aynı zamanda insan hakları aktivistlerini de gözaltına aldığı ve zaman zaman onlara işkence yaptığı bildirilen korkulan bir kurumdur.
Gazetecilerin tutuklanması, Medya Şikayetleri ve Hak İhlalleri Komisyonu'nun istihbarat teşkilatının katılımı olmadan ihlalleri tespit etmek ve vakaları adli makamlara sevk etmekle görevlendirdiği mevcut medya yasasına aykırı olarak gerçekleştiriliyor.
Taliban yetkililerine göre, yeni yasa tasarısında MCRVC korunuyor, ancak GDI ulusal güvenlik meselelerine müdahale edebiliyor.
Taliban dini liderinin yeni medya yasasını onaylayıp onaylamayacağı ve ne zaman onaylayacağı belli olmasa da, yasanın varlığı bile olumlu bir adım olarak algılanıyor.
AJSC'den Wyar, 'Kanun olmamasındansa kanun olması daha iyidir' dedi ve yasanın şimdiye kadar yalnızca görünmeyen bir dini liderin kararnameleriyle yönetilen bir hükümet altında gazeteciliği yasallaştıracağı ve koruyacağı konusundaki iyimserliğini ihtiyatlı bir şekilde ifade etti.
