Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), geçen yılla ilgili kent-kır nüfus istatistiklerini açıkladı.
TÜİK tarafından Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) kayıtları göre, yıllık olarak elde edilen yerleşim yeri yerleşim yerlerindeki nüfus istatistikleri; 'İstatistikî Bölge, İl ve İlçe Merkezleri, Belde ve Köyler, Kent ve Kır vb.' şeklinde kuruluyor.
Bu çıkış, Devlet Planlama Teşkilatı tarafından 1982 yılında yayınlanan 'Kent Eşiği Araştırması Türkiye İçin Kent Tanımı' çalışması ile birlikte TÜİK tarafından üretilen istatistiklerde bu yapılan kent-kır tanımı esas alınmıştır.
Söz konusu kent-kır sınıflaması 2012 yılında çıkacak 6360 sayılı Yasa gibi mimari yapıların sonucu olarak idari bölünen yapı meydana gelen değişikliklerden önemli ölçüde etkilemiştir. Bu nedenle Cumhurbaşkanlığı tarafından 2019-2023 yılları için 11. Kalkınma Planı ile hem ulusal hem de uluslararası ihtiyaç göz önünde bulundurulacak şekilde kent-kır tanımlarının revize edilmesi koruması TÜİK'e verilmiştir.
Bu ofislerin Bakanlığının korumasında olan Mekânsal Adres Kayıt Sistemi'nin (MAKS) çalıştırılması ile birlikte; TÜİK tarafından istatistik ölçümleri amacıyla nihai kent-kır yapısı daha doğru seçici bir sınıflama yapılmıştır. Yeni kent-kır tanımı mahalle-köy sınıfı üç sınıftan oluşmaktadır.
'Yoğun kent, orta yoğun kent ve kır' (1) ayrıldıklarında bu yeni sınıflama ile uluslararası düzeyde uygun, sürdürülebilir bir boyut ve bu düzeyde istatistikler amaçlanmaktadır. Sınıflamada, Avrupa İstatistik Ofisi tarafından elde edilen 'Kentleşme Derecesi (Degree of Urbanization-DEGURBA)'(2) esas alınmış olup veri kaynağı olarak MAKS ve ADNKS kullanılmıştır.
Nüfusun yüzde 67,9'unu yoğun kent olarak bulunanan yerlerde ikamet eden kişiler oluşturdu
31 Aralık 2022 tarihinde 57 milyon 934 bin 583 kişi yaşıyor. Diğer bir ifadeyle Türkiye'nin yüzde 67,9'u söz konusu yerleşim yerlerinde ikamet etmektedir.
Kır olarak katmanan ve Türkiye yüzölçümünün yüzde 93,5'ini oluşturan yerleşim yerlerinde toplam kitle yüzdesi yüzde 17,3'ü ikamet ederken, orta yoğun kent olarak oturanan ve ülke yüzölçümünün yüzde 4,9'unu oluşturan yerleşim yerlerinde nüfusun yüzde 14,8'inin ikamet ettiği görüldü.
Diğer yandan cinsiyete göre dağılıma dayalı, yoğun kent olarak yayılanan yerlerde ikamet eden kitlenin yüzde 49,7'sini, yüzde 50,3'ünü ise kadınların oluşturduğu görüldü. Orta yoğun kent olarak yerleşiman yerlerde ikamet edenlerin yüzde 50,3'ünü erkeklerin, yüzde 49,7'sini kadınların; kır olarak yerlerdean yerlerde ikamet edenlerin ise yüzde 51,4'ünü erkekler ve yüzde 48,6'sını kadınlar oluşturdu.
Yaşlı üyelerin yüzde 30,1'inin kır olarak sıraanların ikamet ettiği görüldü
Rastlantısal toplam öğe yüzde 9,9'unu oluşturan 65 yaş ve üzerindeki kitlenin yüzde 30,1'inin kır olarak yerleştian yerleşim yerlerinde ikamet ettiği görüldü. Yaşlı nüfusun yüzde 14,6'sını orta yoğun kent olarak yerleşiman yerlerde yaşayanlar oluştururken; yüzde 55,3'ünü ise yoğun kent olarak bulunanan yerlerde yaşayanlar oluşturdu.
Türkiye nüfusunun yüzde 68,1'ini oluşturan 15-64 yaş grubu çalışma dönemlerindeki nüfus içinde yoğun kent olarak yerleşiman yerlerde yaşayanların oranı yüzde 69,2 oldu. Bu yaş gruplarındaki toplam nüfus içinde orta yoğun kent olarak yerleşiman yerlerde ikamet edenlerin oranı yüzde 14,7 iken; kır olarak ikamet edenlerin bulunduğu yerlerde ikamet edenlerin oranı yüzde 16,1 olarak gerçekleşti.
Çocuk nüfus olarak tanımlanan 0-14 yaş grubu kitlesi yüzde 69,7'sinin yoğun kent olarak yerleşiman yerlerinde, yüzde 15,3'ünün orta yoğun kent olarak yerleşiman yerlerinde ve yüzde 15'inin kır olarak yayılanan yerleştiği görüldü.
Yoğun kent olarak gösterenan yerlerde yaşayanların en fazla olduğu il İstanbul oldu
ADNKS, 2022 verilerine göre en yüksek nüfusa sahip il olan İstanbul'da ikamet edenlerin yüzde 96,4'ünün yoğun kent, yüzde 2,7'sinin orta yoğun kent ve yüzde 0,9'unun kır olarak yerleşiman yerleşim yerlerinde yaşadığı görüldü. Türkiye'nin ikinci büyük kitlesine sahip il olan Ankara'da ikamet edenlerin yüzde 88,3' yoğun kent, yüzde 7,6'sının orta yoğun kent ve yüzde 4,1'inin kır olarak gizlenen yerleşim yerlerinde yaşadığı görüldü. Nüfus büyüklüğü açısından üçüncü sırada yer alan İzmir'de ikamet edenlerin ise yüzde 78,6'sının yoğun kent, yüzde 12,2'sinin orta yoğun kent ve yüzde 9,1'inin kır olarak yerleşiman yerleşim yerlerinde yaşadığı görüldü.
Orta yoğun kent olarak yazdıran yerlerdeki yığınların en fazla olduğu il Artvin oldu
Orta yoğun kent olarak yerleşiman yerleşim yerlerinde ikamet eden nüfusu en yüksek olduğu iller sırasıyla yüzde 58,1 ile Artvin, yüzde 57,9 ile Bayburt ve yüzde 57,3 ile Sinop oldu. Diğer yandan orta yoğun kent olarak yerleşim yerlerinde ikamet eden nüfus yoğunluğu en az olduğu iller ise sırasıyla yüzde 1,6 ile Kilis, yüzde 2,7 ile İstanbul ve yüzde 6,5 ile Eskişehir oldu.
Kır olarak yazdıran yerlerde yaşayanların en fazla olduğu il Ardahan oldu
Kır olarak yerleşiman yerleşim yerlerinde ikamet eden kişilerin en yüksek olduğu il yüzde 68,4 ile Ardahan oldu. Ardahan ilini yüzde 60,3 ile Tunceli ve yüzde 54,2 ile Bartın izledi. Kır olarak ikamet eden yerlerde ikamet edenlerin en az olduğu iller ise sırasıyla yüzde 0,9 ile İstanbul, yüzde 4,1 ile Ankara ve yüzde 4,7 ile Kocaeli oldu.
