1997 yılında Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde, Gulca (Yining) şehrinde gerçekleşen ve Uygur Türklerine yönelik bir baskı ve şiddet olayını ifade eder.
Olay, Çin güvenlik güçlerinin Uygur sağlayıcılara sert müdahalesi sonucu, yüzlerce kişinin ölmesi, yaralanması ve tutuklanmasıyla sonuçlandı.
Olayın Gelişimi ve Nedenleri
1. Arka Plan ve Sebepler
1990'lı yıllarda Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi'ndeki baskıcı politikaları, Uygurların kültürel, dini ve siyasi faaliyetlerini kısıtlanıyordu.
Özellikle Uygur Türkleri üzerindeki baskılar artmıştı, camiler ve dini kurumlar sıkı denetim altına alınmıştı.
Uygur Türkleri halkın ekonomik, sosyal ve dini özgürlüklerin kısıtlanmasına tepki göstererek çeşitli gösteriler düzenlemeye başlamıştı.
2.Olayın Başlaması (5 Şubat 1997)
Olaylar, Uygur gençlerinin geleneksel bir sosyal etkinliği olan “Meşrep” toplantılarının yasaklanmasına tepki olarak başladı. (Meşrep Uygur Türklerinin özlü kültür ürünlerinden halk türküleri, bilmece, fıkra ve
maninin yanı sıra müzik, dans, giyim-kuşam, yeme-içme, köy seyirlik oyunları ve el sanatları
gibi kültürel unsurları içinde barındıran bir etkinliktir.)
Meşrep , gençleri kötü alışkanlıklardan uzak tutmak, değerleri korumak amacıyla düzenlenen topluluk etkinlikleriydi.
Çin yönetimi, bu toplantıları "ayrılıkçı faaliyet" olarak değerlendirdi ve sert müdahaleler almaya başladı.
4 Şubat 1997'de, Gulca'da bir grup Uygur genci barışçıl bir protesto düzenlendi ve ertesi gün gösteriler büyüyerek geniş kitlelere yayıldı.
3. Çin Güçlerinin Müdahalesi
5 Şubat günü sabah saatlerinde binlerce Uygur Türkü, Gulca sokaklarında yürüyüşe geçti.
Güvenlik güçleri, protestoculara tazyikli su, plastik ve gerçek mermilerle müdahale etti .
Sokaklarda Uygurlara yönelik geniş saldırılar yapıldı.
Gözaltına alınan Uygurların çoğu kez tutuklandı ve bazı hapishanelerde öldü .
Sonuçları ve Etkileri
Ölü ve Yaralılar:
Resmi rakamlara göre ölü sayıları hakkında net bir bilgi verilmedi.
Ancak Uygur kaynakları ve görgü tanıklarına göre yaklaşık 400 ila 1000 kişi öldürüldüğünü bildiriyor ve binlerce kişi tutuklandı.
Uluslararası Temsilciler:
Olaylar, dünya çapında insan haklarının odağına dikkat çekti.
Ancak Çin yönetimi, olayı "radikalin ayrıştırması" olarak tanımlayarak dış müdahaleleri engelledi.
Çin'in Baskı Politikalarının Artması:
Katliamdan sonra Çin yönetimi, Urumçi'deki güvenlik önlemlerini daha da artırdı.
Uygurlar üzerindeki siyasi ve dini baskılar yoğunlaştı, daha fazla kısıtlama getirildi.
2000'li yıllardan itibaren Uygurlar "terörle mücadele" adı altında daha fazla gözetim altına alındı.
Sonuç
5 Şubat Gülca Katliamı, Uygur Türklerinin tarihindeki en trajik olaylardan biridir. Çin yönetiminin, Uygurların kültürel ve
dini haklarının kısıtlanmasının engellenmesi, barışçıl protestolar, sert müdahale ile bastırılmış ve büyük bir insan hakları yaşanmıştır.
Bu olay, Çin'in Sincan bölgesindeki Uygur politikalarının bir dönüm noktası olmuş ve sonraki yıllarda baskıların artmasına neden olmuştur.