Bugün, 6 Kasım 2025 Perşembe
Doğu Türkistan'ın Hoten şehrinde, 9. yüzyıla ait olduğu düşünülen Göktürk alfabesiyle yazılmış Türkçe bir metin keşfedildi. Bu değerli buluntu, Hoten’in Taklamakan Çölü'ne yakın bölgesinde ortaya çıkarıldı ve Türk tarihine ışık tutacak nitelikte olduğu belirtiliyor.
Tam olarak Hoten’in hangi bölgesinde ele geçtiği henüz netlik kazanmasa da, söz konusu çubuğun 2007 yılında Pekin Milli Kütüphanesi tarafından satın alındığı biliniyor. Bugün BX 3-95 envanter numarası ile muhafaza edilen bu tarihi eser, araştırmacıların büyük ilgisini çekti.
Dokuz Eylül Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Erhan Aydın, bu önemli keşfi TRT Haber’e değerlendirdi. Prof. Dr. Aydın, metne ilişkin detayları ilk kez TRT Haber'den Ayşe Şimşek'e açıkladı. Ağaç parçasında toplam 16 işaret bulunduğunu belirten Prof. Dr. Aydın, bu işaretlerin çoğunun ses karşılığı olan harfler olduğunu ifade etti. Üst üste konmuş iki nokta ise Eski Türkçe yazıtlarda kelime ayırıcı ya da cümle sonlarına konan bir işaret olarak biliniyor, bu da aynı yazım geleneğinin devam ettiğini gösteriyor.
Prof. Dr. Aydın, bu metni 2013 yılında Pekin Milli Kütüphanesi'ndeki bir sergide gördüğünü ve fotoğraflarını aldığını belirtti. "Bu 15 harfin nasıl okunması gerektiği üzerinde neredeyse on yıl boyunca düşündüm" diyen Aydın, sonunda metnin çözümünü gerçekleştirdi.
Göktürkçe olarak yazılmış metin, şu ifadeleri içeriyor: “Aş bulunçın uk antag tok az ermiş” Anlamı ise: “Aş(ın) kıymetini bil! Bu yüzden tok az imiş.”
Prof. Dr. Aydın, Hoten’de dört ağaç plakadan oluşan bir başka önemli metnin daha bulunduğunu belirtti. Bu metin iki Çinli araştırmacı tarafından yayımlanmış olsa da, onların bu metni 11. yüzyıl civarına ait olarak değerlendirdiklerini ve yanlış okuduklarını ifade etti. Prof. Dr. Aydın, bu metnin de 9. yüzyıldan kalma olduğunu düşündüğünü belirterek, "Bu yıl bitmeden bu dört ağaç plakadaki metni de yayımlamış olacağım" dedi.
Bu tarihi keşif, Türk tarihine ve kültürüne büyük katkı sağlayacak nitelikte olup, Doğu Türkistan'ın zengin tarihine dair yeni bilgiler sunuyor.
