Azerbaycan Cumhuriyeti'nin çok yönlü başarılı dış politikasında Orta Asya ülkeleriyle ilişkiler özel bir yer tutmaktadır. Halklarımızın yüzyıllara dayanan tarihi, kültürel ve dini bağlarına dayanan bu ilişkiler, özellikle son zamanlarda devletlerimizin başkanlarının siyasi iradesiyle genişliyor ve gelişiyor. Son yıllarda dünyada, özellikle de bölgede yaşanan süreçler, ülkelerin daha yakın işbirliği yapmasını ve ortak çaba göstermesini gerektiriyor. Bu dinamik Azerbaycan'ın dış politikasında da açıkça hissedilmektedir. Son 2-3 yıldır Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in Türk dili konuşan bölge ülkeleri de dahil olmak üzere Orta Asya'ya ardı ardına yaptığı ziyaretler ve bu devlet başkanlarının Azerbaycan'a ziyaretleri ilişkilerimizin genişlemesini, derinleşmesini ve stratejik karakterini belirliyor. . Bu ziyaretler sırasında imzalanan sözleşmeler ve anlaşmalar, ülkelerimiz arasındaki ilişkilerin önümüzdeki dönemdeki ana yönlerini belirlemektedir. Azerbaycan'ın Orta Asya ülkeleriyle işbirliğinde Tacikistan'la ilişkiler de özel bir rol oynuyor.

 Azerbaycan'ın Tacikistan dahil Orta Asya bölgesiyle işbirliğinin tarihine kısa bir bakış sunuyor.

Orta Asya bölgesiyle ilişkilerin güçlendirilmesi  mevcut jeopolitik koşullarda önemli fırsatlar vaat ediyor

Vatanseverlik Savaşı sonrasında Azerbaycan'ın ulaştırma ve lojistik kapasitesinin genişletilmesi ve Zengezur Koridoru'nun hayata geçirilmesi ülkemizi Doğu ile Batı arasında önemli bir ulaşım kavşağı haline getirdi. Bugün Orta Asya ülkelerinden biraz daha ileri gidersek Çin'den Avrupa'ya en kısa ve güvenli transit taşımaların ülkemiz toprakları üzerinden yapılması tesadüf değil, bu da Azerbaycan'a olan ilgiyi her geçen gün daha da artırıyor. Dünyada son dönemde yaşanan olaylar karşısında Azerbaycan'ın üzerinde yer aldığı Orta Koridor'un önemi giderek artıyor. Devlet başkanımızın vizyoner politikası sonucunda Azerbaycan'da modern bir ulaştırma ve lojistik altyapısı oluşturulmuş ve ülkemiz uluslararası ulaştırma ağlarına entegre olmuştur. Azerbaycan, hayata geçirdiği dev altyapı projeleriyle Avrupa ile Asya arasında vazgeçilmez bir ulaşım merkezi ve transit merkezi haline geliyor. Avrupa ile Asya arasındaki en kısa, en güvenli ve ekonomik açıdan en verimli bağlantı olan Doğu-Batı Koridoru, Avrasya bölgesinde yolcu ve ulaşım taşımacılığının güçlenmesine büyük katkı sağlayacaktır. Günümüzde Orta Koridor'a artan ilgi tesadüf değildir. Çünkü bu uluslararası taşıma güzergahı Çin, Kazakistan, Hazar Denizi, Azerbaycan ve Gürcistan topraklarından geçerek Türkiye ve Avrupa ülkelerine kadar uzanmakta olup, Doğu'dan Batı'ya yük taşımacılığı için son derece önemli bir yoldur. Elbette bu güzergahın en önemli kısmı Zengezur koridoru olacak. Kuşkusuz Zengezur Koridoru her şeyden önce bölgenin kalkınmasında özel bir önem taşıyacak, bölgede yeni bir iş birliği formatının oluşturulmasına, barışın ve ilerlemenin sağlanmasına hizmet edecektir.

Şüphesiz Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, bugün Türk devletleri arasındaki ilişkilerin derinleşmesinde önemli rol oynamakta ve sürece büyük katkılar sağlamaktadır. Azerbaycan ve Türkiye liderlerinin çabaları ve kararlılıkları sayesinde hayata geçirilen Bakü-Tiflis-Ceyhan boru hattı, 16 yıldır aralıksız olarak Azerbaycan, Türkmenistan ve Kazakistan'dan gelen petrolü dünya pazarlarına ulaştırıyor. Omurgasını TANAP'ın oluşturduğu Güney Gaz Koridoru sayesinde Türk devletleri, Avrupa'nın enerji güvenliğinin sağlanmasında önemli bir rol oynuyor.

Azerbaycan-Tacikistan ilişkilerinin tarihine kısa bir bakış

Azerbaycan'ın Tacikistan'la ilişkileri Orta Asya devletleri arasında özel bir öneme sahiptir. İki ülke arasındaki diplomatik ilişkiler 29 Mayıs 1992'de kuruldu. 2007 yılında Tacikistan'da Azerbaycan'ın büyükelçiliği, bir yıl sonra da Azerbaycan'da Tacikistan'ın büyükelçiliği açıldı.

Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve Tacikistan Cumhurbaşkanı Emomali Rahmon'un kişisel dostluk ilişkileri, ülkelerimiz arasındaki ilişkilerin gelişmesinde önemli rol oynamaktadır. Samimi dostluk ilişkileri, devlet başkanlarının karşılıklı ziyaretlerinin yoğunluğuna ve verimliliğine de yansıyor. Böylece Cumhurbaşkanı İlham Aliyev bugüne kadar Tacikistan'ı altı kez ziyaret etti. Geçtiğimiz yıl ülkelerimiz arasındaki üst düzey ziyaretler açısından oldukça verimli bir yıl oldu. Azerbaycan Cumhurbaşkanı dost ülkeyi 2023 yılında iki kez ziyaret etti. Devletimizin başkanı 5-6 Nisan 2023 tarihlerinde Tacikistan'a resmi ziyarette bulundu. Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Cumhurbaşkanı İmamali Rahmon'un daveti üzerine geçen yıl 14 Eylül'de Duşanbe'de düzenlenen Orta Asya Devlet Başkanları Danışma Konseyi toplantısına tek onur konuğu olarak katıldı. Tacikistan Cumhurbaşkanı Emomali Rahmon, BM Orta Asya Ülkeleri Ekonomileri Özel Programı - SPECA'nın devlet ve hükümet başkanlarının Zirve toplantısına katılmak üzere geçen yıl 24 Kasım'da ülkemizi ziyaret etmişti.

Tacikistan Cumhurbaşkanı Emomali Rahmon'un bu resmi ziyareti, ülkelerimiz arasındaki ilişkilerin geliştirilmesinde yeni bir sayfa açacaktır. Ziyaretin amacı, ülkelerimiz arasındaki üst düzey ilişkilerin daha da geliştirilmesine ve karşılıklı çıkar alanlarında işbirliğinin güçlendirilmesine katkıda bulunmaktır. Azerbaycan Devlet Başkanı, ikili ilişkilerin gündemindeki güncel konuları görüşmek üzere Tacikistan Cumhurbaşkanı Emomali Rahmon ile birebir görüşmelerde bulunacak. Ziyaret sırasında imzalanacak belgeler, ülkelerimiz arasındaki iş birliğinin derinleştirilmesine yönelik hukuki zemini daha da güçlendirecektir.

Ülkelerimiz arasındaki ilişkiler parlamentolar düzeyinde başarıyla sürdürülmektedir. Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisi'nde Azerbaycan-Tacikistan parlamentolar arası ilişkilerle ilgili bir çalışma grubu faaliyet göstermektedir. Tacikistan Cumhuriyeti Yüksek Meclisi'nin her iki odasında da Azerbaycan Milli Meclisi ile parlamentolar arası dostluk ve işbirliği grubu bulunmaktadır.

Ülkelerimiz tarihi dostluk ilişkileriyle, siyasi, insani ve diğer alanlardaki ilişkilerle birleşiyor. Azerbaycan ve Tacik halkları arasındaki tarihi, kültürel ve dini bağlar iki ülke arasındaki ilişkilerin temelini oluşturmaktadır. İki ülke arasında 15 Mart 2007 tarihli "Azerbaycan Cumhuriyeti ile Tacikistan Cumhuriyeti arasında Dostluk ve İşbirliği Anlaşması"nın da aralarında bulunduğu toplam 70'ten fazla belge imzalandı. Devlet başkanımızın geçtiğimiz yıl Tacikistan'a yaptığı devlet ziyareti çerçevesinde çeşitli alanlarda işbirliğinin derinleştirilmesine yönelik 14 belgenin imzalandığını da vurgulamak gerekiyor.

Ekonomik ilişkilere gelince, iki dost ülke arasındaki siyasi ilişkilerin üst düzeyde olmasına rağmen ekonomik alandaki ilişkilerin ülkelerimizin potansiyelini tam olarak yansıtmadığını vurgulamak gerekir. İki ülke arasındaki yıllık ticaret cirosunun hacmi 6 milyon dolardır ki bu çok az bir rakamdır. Her iki ülkenin ekonomik potansiyeli ticaret cirosunda önemli bir artışa olanak sağlıyor. Bu yılın ilk dört ayında iki ülke arasındaki ticaret cirosu yüzde 78 arttı. Tacikistan ayrıca Trans-Hazar Uluslararası Taşımacılık Koridorunu (Orta Koridor) da aktif olarak kullanıyor.

Azerbaycan-Tacikistan Yatırım Forumu, Cumhurbaşkanı Emomali Rahmon'un ülkemize yapacağı resmi ziyaretin arifesinde 20 Mayıs'ta Bakü'de düzenlendi. Forumda Azerbaycan ve Tacikistan'ın yatırım potansiyeli, uygulanmakta olan projeler hakkında sunumlar yapıldı ve çeşitli ekonomik konular arasında yeni işbirlikleri ele alındı. İş forumu çerçevesinde ticaret, madencilik ve tarım sektörlerindeki şirketler arasındaki işbirliğine ilişkin 8 belge imzalandı.

7 Şubat 2008'de Azerbaycan Cumhuriyeti ile Tacikistan Cumhuriyeti arasında ticari ve ekonomik işbirliğine ilişkin ortak Hükümetlerarası Komisyonun kurulduğunu belirtmek gerekir. Komisyonun şu ana kadar altı toplantısı yapıldı. Beşinci toplantı 22-23 Şubat 2022'de Duşanbe'de, son toplantı ise geçen yıl 7 Temmuz'da Bakü'de yapılmıştı. Mayıs 2023'ten itibaren "Azerbaijan Airlines" CJSC, Bakü-Duşanbe-Bakü hattında haftada üç kez uluslararası uçuşlar gerçekleştirecek.

İki ülke arasındaki bilim ve eğitim alanındaki ilişkiler de önemlidir. 2014 yılında Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'e Tacikistan Ulusal Üniversitesi tarafından Fahri Doktora diploması takdim edildi. 11 Ağustos 2018 tarihinde Azerbaycan'a resmi ziyarette bulunan Tacikistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Emomali Rahmon'a ADA Üniversitesi tarafından Fahri Doktora diploması takdim edildi. Şu anda Azerbaycan'da yaklaşık 40 Tacik öğrenci eğitim görüyor.

Azerbaycan-Tacikistan kültürel ilişkileri üretkenliğiyle öne çıkıyor. Ülkelerimiz arasında ortak kültür ve sinema haftası günleri düzenlendi. Böylece Tacikistan'da 18-22 Aralık 2007'de Azerbaycan Kültür Günleri, bir yıl sonra da 9-12 Kasım'da Azerbaycan Kültür Günleri düzenlendi. 9-12 Mart 2015 tarihlerinde Bakü'de Tacik sinema günleri yaşandı. 20 Mayıs'ta Azerbaycan Kültür Bakanlığı tarafından Bakü'deki Haydar Aliyev Merkezi'nde düzenlenen Tacik Kültür Günleri'nin açılışı yapıldı. Başkentin yanı sıra Gence'de düzenlenen kültür günleri kapsamında Bakü'de de Tacik Sinema Günleri düzenlendi.

Duşanbe'de Azerbaycanlı heykeltıraşlar Fuad Abdurrahmanov'un (Rudaki'nin heykeli, 1964) ve Ömer Eldarov'un (Sadreddin Ayi'nin heykeli, 1978 ve İbn Sina'nın heykeli, 1980) eserleri bulunmaktadır. 2022 yılı öncesinde Bakü ve Duşanbe şehirleri arasında eşleştirme konusunda mutabakat anlaşması imzalandı. Ayrıca Hocend şehri ile Gence kardeş şehirlerdir.

Bütün bunlar, iki ülke arasındaki ilişkilerin geliştirilmesi için büyük bir potansiyel bulunduğunu, karşılıklı ziyaretlerin iş birliğinin hızla yaygınlaşması için önemli fırsatlar yarattığını bir kez daha gösteriyor. Tacikistan Cumhurbaşkanı Emomali Rahmon'un Azerbaycan'a resmi ziyareti de ülkelerimiz arasındaki işbirliğinin derinleşmesine yeni katkılar sağlayacaktır.