“Arşın Mal Alan”, Azerbaycan folklor müziğinin en seçkin ve kalıcı eserlerinden biri olup, yalnızca Azerbaycan sanat tarihinde değil, Kafkasya bölgesi ve Türk dünyasının kültürel hafızasında da özel bir yere sahiptir. Bu eser, ilk kez 1913 yılında, Azerbaycan’ın büyük bestecisi, müzik insanı ve düşünürü Üzeyir Hacıbeyli tarafından bir operet olarak bestelenmiş; geleneksel müzik, toplumsal anlatı ve ince Doğu mizahını benzersiz bir biçimde bir araya getirmiştir.

“Arşın Mal Alan”ın hikâyesi, gerçek sevgi ve karşılıklı anlayışa dayalı bir evlilik arayışında olan zengin bir genç olan Asker etrafında şekillenir. Asker, kimliğini gizleyerek bir kumaş satıcısı (arşın malcı) kılığına girer ve bu sayede evlere girip çıkarak sevdiği kadını bulmaya çalışır. Bu sade ve halktan anlatı, kadınların toplumsal konumu, evlilik gelenekleri, görünüş ile gerçeklik arasındaki fark ve toplumsal dönüşüm gibi evrensel temaları ustalıkla ele alır.

Operet, kısa sürede büyük ilgi görmüş ve farklı dillerde, birçok ülkede sahnelenmiştir. Eserin uluslararası alandaki en önemli dönüm noktası ise 1945 yılında Bakü’de çekilen müzikal film uyarlaması olmuştur. Bu film, Sovyetler Birliği döneminin en başarılı folklorik müzikallerinden biri olarak kabul edilmiş ve Azerbaycan kültürünün dünyaya tanıtılmasında önemli bir rol oynamıştır.

Kültürel açıdan “Arşın Mal Alan”, somut olmayan kültürel mirasın evrensel sanata dönüşümünün güçlü bir örneğidir. Eserin müziği, Azerbaycan’ın geleneksel makam ve halk ezgilerinden beslenirken, aynı zamanda klasik ve evrensel bir anlatım diliyle sunulmuştur. Bu yönüyle eser, günümüzde de kültür festivallerinde, opera sahnelerinde ve eğitim programlarında kültürel diplomasi ve miras aktarımı açısından örnek bir çalışma olarak değerlendirilmektedir.

Aradan geçen bir asrı aşkın zamana rağmen “Arşın Mal Alan”, yalnızca bir film ya da operet değil; bir ulusun kimliğini, tarihini ve değerlerini sanat yoluyla dünyaya anlatan kalıcı bir kültürel miras olarak yaşamaya devam etmektedir.