Kamran Mammadov

Hiçbir şey sonsuz değildir. ABD dünyadaki müttefiklerinin güvenini nasıl kaybediyor?

Cumhuriyetçiler ve Demokratçılar arasındaki çatışmalar ABDnin uluslararası itibarını zayıflatıyor. Amerikanın dış politikasındakı müttefiklerinin güvenini zayıflatıyor ve mevcut dünya düzeninin çöküşünü hızlandırıyorlar.

ABD Başkanı Joe Biden, 12 Aralıkta Ukrayna lideri Volodymyr Zelensky ile yaptığı ortak basın toplantısında Ukrayna halkına Rusyayla mücadelede destek olduğunu belirtti. Aynı zamanda, Ukraynaya yardım etmek için sahip olduğu kaynakların yakında tükeneceğini kabul etmek zorunda kaldı. O dedi, “Ukraynayı elimizde geldiğince destekleyeceğiz”
Gelecek günlerde ABD Kongresi, Bidenin Ukraynaya, İsraile ve diğer hedefli projelere 106 milyar dolarlık askeri yardım için tasarladığı yasaya oy verecek. 5 Aralıktakı oylama öncesinde ABD Senatosunda kapalı istişareler yapıldı. İstişarelere Cumhuriyetçi ve Demokrat partilerden senatörlerin yanı sıra ABD Dişişleri Bakanı Blinken ve Savunma Bakanı Austin de katıldı.

Amerikan medyasının bildirdiğine göre tartışma, “sert bir düşmanlık ve nefret atmosferinde” gerçekleşti ve bu da daha sonraki görüşmelerin başarısız olma tehlikesini yarattı. Demokratçıların tüm argümanlarına rağmen, Cumhuriyetçiler Ukraynaya daha fazla destek verilmesine karşı çıkıyor (en azından bu kadar büyük boyutlarda değil) ve Biden yönetmenin İsrail ve Ukraynaya yardım programlarını tek bir yasa tasarısı çerçevesinde sağlamak için paket bir yaklaşımdan vazgeçmesini istiyor.

Aynı zamanda Cumhuriyetçiler, Amerikan yönetimi için acı verdici olan bu konuyu Demokratçılara baskı yapmak için kullanmak amacıyla, devlet sınırının korunması konusunda Beyaz Saraya yönelik saldırılarını arttırdılar. Aslında Biden yönetimine ültimatom verildi. Cumhuriyetçiler yalnızca ABD Sınır Devriyesinin harcamalarının artması karşılığında Ukraynaya yardım yapılmasına izin verecekler. Ayrıca göç rejimi sıkılaştırılırsa ve Meksika sınırına güçlü tahkimatlar inşa edilirse.

Biden ve demokratçılar siyasi bir tuzaya kısılmışlar. Çünki göçmenler ve onların torunları Demokrat Parti seçmenlerinin büyük bir kısmını oluşturuyor. Yaklaşsan seçim yarışı ortamında bu konu, başkan ve ekibi için ayrı bir önem taşıyor. Biden acı verici bir seçimle karşı karşıyaydı. Cumhuriyetçiler tarafından kendisine teklif edilen anlaşmayı kabul eder ve Ukraynaya yardım alırsa milyonlarca seçmen oyu kaybedecek. Cumhuriyetçilerle “centilmenlik anlaşmasının” reddedilmesi, diş destekten mahrum kalacak Kievin yenilgisine yol açacağı gibi, tüm siyasi sermayesini Rusya ile çatışmaya yatıran Bidenin da yenilgisine yol açacak. Bu durumda cumhurbaşkanının ne gibi sonuçlarla karşılaşacağını tahmin etmek zor değil. Bu kariyerinde utanç verici bir çöküş olacak, evrensel olarak hor görülecek ve görevden alınacak...

Sonuç olarak kapalı müzakereler sonuçsuz kaldı ve muhalifler Senatodaki oylamaya Ukrayna davasına zit yaklaşımlarla yaklaşacaklar. Taraflar arasındaki  mücadele o kadar yoğunluğa ulaştı ki, Ukrayna Devlet Başkanı Zelenskiyi utandırmamak için, Senatanın önünde yaptığı video konuşmasının acilen iptal edilmesi bile gerekti. Zelenskiynin zaten birçok sorunu var. Karşı saldırının şerefsizce başarsızlığı ve aradan NATOnun yardımlarının azaltması ve Ukrayna Devlet Başkanı Zelenskiyi şok ve depresyona düşürdü.
Ukrayna Devlet Başkanı Zelenskiyin yanı sıra, eski Rus imperatorluğundaki nüfuzunu yeniden tesis etmeye çalışan Rusyaya karşı ABDnin desteğini içtenlikle uman pek çok Ukraynalı da hayal kırıklığına uğramış durumda. Şu anda ABDnin  dış politika ortaklarının Washingtona ne kadar güvenebileceği konusunda süregelen bir tartışma var. Ancak uygulamada görüldüğü üzere, Demokratçılar ve Cumhuriyetçiler arasındaki çatışmada değişen güç dengeleri Beyaz Sarayı birden fazla kez taahhütlerini yeniden gözden geçirmeye sevk etmiştir. Okuyucular, ABD dış politikasında Amerikan düzeni içindeki siyasi mücadelenin neden olduğu keskin dönüşlerle defalarca tanık oldular.GÜRCISTAN. 2008 yılında ABD Dişişleri Bakanı Condoleezza Rice Gürcistanın başkenti Tiflisi ziyaret etti. Orada, ABDnin “her zaman dostları için savaştığını” söyledi. Ancaq ağustos 2008de “Güney Osetyanın” kontrolünü yeniden sağlamak için askeri bir operasyon başlatan Gürcistan silahlı kuvvetleri  Rus ordusunun muhalefetiyle karşılaştığında ABD çatışmaya müdahale etmemeyi seçti. Gürcü ordusu geri çekilmeye başladığında, ABDnin yapabileceği en iyi şey, gizli diplomatik kanallar aracılığıyla Rusyayla, aslında Moskovanın şartları üzerine, savaşın sona ermesi için anlaşma yapmaktı. Moskova ise Gürcistanın iki ayrılıkçı bölgesi Abhazya ve Güney Osetyanın bağımsızlığını tanıdı ve bu bölgeler üzerinde siyasi bir himaye kurdu. Bu bölgeler Gürcistan topraklarının yüzde 20unu oluşturmaktadır.

Bölüm №2. TÜRKIYE. 2019 yılında ABD, Ankaranın Rusyadan S-400 karadan havaya füze sistemleri satın alması nedeniyle Türkiye ile ortak F-35 savaş uçağı üretimini iptal etti. Ocak 2023te ise Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, ABDnin yeni nesil savaş uçaklarını teslim etme sözünü yerine getirmediğini söyledi. Dahası, ABD Türkiyeye yaklaşık 1,4 milyar dolar geri getirmedi. Erdoğan, Beyaz Sarayı azarlayarak ülkesinin her zaman sözünü tuttuğunu ve ortaklarından da aynı davranışı beklediğini vurguladı. Amerikalıların Türkiye ile yapılan anlaşmadan çekilmesi büyük ölçüde izolasyon yanlısı Cumhuruiyetçiler ile kürüselci Demokratçılar arasındaki iç çatışmadan kaynaklanıyor. Bu Türk-Amerikan ilişkileri tarihinin en gürültülü skandallarından biri oldu. Türkiyenin birçok siyasi lideri, bu hareketi bir ihanet olarak gördü, çünkü Ankara, Washingtonun NATOdaki en yakın müttefiki.

Bölüm №3. AFGANISTAN. 2001ten 2021e kadar ABD ve NATO, Afganistanda “Sarasılmaz Özgürlük” barışı koruma operasyonu yürüttü. Ancak 20 yıl sonra ABD misyonu başarısız oldu. Afgan İslamcı militan hareketi “Taliban” 2021de düşmanlıkların gibişatını değiştirip şehirleri ele geçirmeye başlayınca, ABD ve NATO aceleyle operasyonun sona erdiğini duyurdu ve birliklerini geri çekti. Aynı zamanda Amerikalıların eylemleri en çok bir uçuşa benziyordu. Ağustos 2021de NATO birliklerinin geri çekilmüsinin ardından, Başkan Afşar Ghaninin laik Amerikan yanlısı rejimi düştü ve cumhurbaşkanının kendisi de BAEye kaçtı. Bunun hemen ardından ABD Dişişleri Bakan Yardımcısı Wandi Şerma, Washingtonun artık Ganiyi “önemli bir siayasi figür” olarak görmediğini söyledi.

Bu olaylardan bir yıl sonra ABD Cumhuriyetçi Senatörü Jim Risch, Beyaz Sarayın kendisini destekleyenlerin Afganistandan “kaotik bir şekilde tahliye edilmesi” için sorumluluktan kaçtığını söyledi. Ona göre Biden ekibi Afganistandaki yenilginin nedenlerini analiz etmedi ve müttefiklerinin güvenini yeniden tesis etmek için gerekli adımları atmadı.

Bölüm №4. AZERBAYCAN. Ermeni lobisinin etkisi altındaki  ABD Senatosu, 15 Kasım 2023 tarihinde Başkanı “Özgürlüklerin Koruması Yasası”nın 907nci değişikliğini aşma imkanından mahrum bırakan bir yasa tasarısını “Armenian Protection Act” kabul etmiştir. Bu değişlik, ABD yönetiminin Azerbaycana askeri ve diğer her türlü yardımı sağlamasını yasaklamaktadır. Bu adımla Washington, Amerikalı ortaklarına her zaman yardımcı olan Bakü ile güvene dayalı ilişkilerine hassas bir darbe indirmiş oldu. Böylece ABD, Afganistandaki 20 yıllık harekatı sırsında askeri malzemelerini Orta Asyaya Azerbaycan toprakları üzerinden taşımıştır. Ancak Azerbaycana karşı böylesine sert bir saldırı, Baküdeki pek çok siyasetçinin Washington ile ilişkilerin gerçek doğası hakkında düşünmesine neden oldu. “ABD bir yandan Azerbaycan”ın toprak bütünlüğünü savundu, diğer yandan da Dağlık Karabağın Azerbaycana geri verilmesine karşıydı” – diye Azerbaycanın Uluslararası İlişkiler ve Parlamentlerarası İlişkiler Kömitesi Başkanı Samed Seidov.

Bölüm №5. ISRAEL VE UKRAYNA. Rusyanın Ukraynayı işgal etmesi ve İsrail-Filistin çatışmasının şiddetlenmesi, Ameriklı ortakları bir kez daha Washıngtonun müttefiklerine karşı yükümlülüklerinin durumsal olarak yerine getirilmesi hakkında düşünmeye sevk etti. Joe Bidenin yönetimi, Cumhuriyetçi kuruluşun, özellikle de ABDyi uluslararası politikada kısmen izole etmek isteyen Trump yanlısı kesiminin izinden gitti. Beyaz Sarayı, Kiev ve Tel Avive kapsamlı yardımı Kongresinden geçiremedi.

Böyle bir hata Ukrayna için ölümcül olabilir. Uygulamanın gösterdiği gibi, Rusyaya yönelik ekonomik yaptırımlar beklenen etkiyi yaratmadı. Aynı zamanda Kremlin askeri üretimini artırdı ve savaş alanında inisiyatifi ele geçirmeye başladı. Ve indi Rusyanın zafer kazanma ihtimali, başlangıçta ülkenin güney bölgelerini işgaldan kurtarmayı amaçlayan Ukrayna karşı saldırısının ciddi başarsızlıkları göz önüne alıbdığında daha da gerçekçi görünüyor. Aynı zamanda, Ukrayna silahlı kuvvetlerinin yenilgisinin başlıca nedeni zırhlı araçlar, uçaklar ve uzun menzilli füzeler gibi saldırı silahıarının yetersizliğidir. Özellikle Avrupadaki NATO kuvvetlerinin eski komutanı Wesley Clark, “ABDnin Kieve Ukraynaya zafer getirecek silahları vermediğini” ifade etmiştir.

Washingtonun müttefiklerine verdiği sözü tutamadığı veya tutmak istemediği Amerikan dış politikasındaki bir dizi hassas yenilgi, ABDnin uluslararası itibarına büyük zarar verdi. İkinci Dünya Savaşından bu yana ABD kendisini müttefiklerinin güvenliğinin güvenilir bir garantörü olarak konumlandırımış ve dünya sahnesindeki büyüklüğünü de buna dayandırmışdır. Ancak, hiçbir şey sonsuza kadar sürmez ve Washington son yıllarda ciddi hatalar yaptı. Dış politika ortaklarının ona olan güvenini baltalıyorlar ve bu da ABDnin mevcut dünya düzeninin garantörü olduğu imajını “aşındırıyor”.

2019da Trump döneminin zirvesinde – ABD Ordusu Stratejik Araştırma Enstitüsü çalışanı Azim İbrahim, Amerikan yayını “Foreign Policy” için yazdığı bir makalede “Pax America” çalışanları için hayal kırıklığı yaratan bir tahminde bulundu. “ABD, diğer NATO üyeleri için güvenilir bir ortak olmayacak, sönmekte olan bir güç halinde geldi”.

Washingtonun özellikle Amerikan seçkinleri arasındaki iç çekişmeler nedeniyle, müttefikleri için güvenilir bir hami statüsünü kaybettiği koşullarda, kendi çıkarlarını korumak için alternatif seçenekler aramak zorunda katıyorlar. Burada da ABD ile rekabet eden Çin, Rusya, Türkiye gibi büyük jeopolitik aktörler öne çıkıyor. Eski dünya düzeninin revizyonu gözlerinizin önünde oluyor.