ANKARA-BHA
Türkiye'de tarım ve gıda ekonomisi, son yıllarda "suçlu arayışı" üzerinden yürüyen tartışmalar nedeniyle çıkmaza sürükleniyor. Dönem dönem çiftçi, tüccar, market ve aracıların hedef haline gelmesi, gıda enflasyonunu besleyen bir algı karmaşası yaratıyor. Ekonomistler bu durumu "endişe enflasyonu" olarak tanımlıyor. Daniel Kahneman'ın görüşlerine ve Harvard'ın 2023 araştırmasına göre belirsizlik, risk algısını yükselterek fiyat baskısına neden oluyor.
Bu psikolojik etkinin, gıda değer zincirinde panik alımlarına, depolama davranışlarının değişmesine, aracılar tarafından risk primi eklenmesine, çiftçinin karar ufkunun daralmasına ve tüketicinin öfkesini yanlış noktalara yönlendirmesine yol açtığı belirtiliyor.
"Çiftçi Acil fonu oluşturulsun"
Gıda fiyatlarında tarladan markete uzanan maliyet zincirinin düzenli olarak açıklanmaması da tartışmaların merkezinde yer alıyor. Uzmanlar, TÜFE ve ÜFE benzeri şekilde aylık "Gıda Değer Zinciri Şeffaflık Raporu" yayımlanmasını zorunlu bir adım olarak görüyor. Gübre, mazot, enerji, sulama, lojistik, depolama, paketleme ve perakende payının şeffaf biçimde paylaşılmasıyla aşırı kâr noktalarının, yapısal maliyet alanlarının ve fiyat şişmesinin daha net görülebileceği ifade ediliyor.
Türkiye'nin bolluk dönemlerini yönetmekte de zorlandığına dikkat çekilerek "Çiftçi Acil Durum Fonu" kurulması öneriliyor. Bu mekanizmanın üretimde sürekliliği güvence altına alması, gelir kaybı yaşayan çiftçiyi desteklemesi ve arz-talep dengesizliklerinde piyasayı istikrara kavuşturması gerektiği belirtiliyor.
Uzmanlara göre, gıda enflasyonuyla etkili şekilde mücadele edilebilmesi için şeffaf maliyet yönetimi, psikolojik enflasyonun doğru yönetilmesi ve suçlu arama kültürünün geride bırakılması gerekiyor. Türkiye'nin tarım ve gıda alanındaki yapısal sorunlarının çözülebilmesi için değer zincirinin görünür kılınması ve çözüm odaklı politikaların hayata geçirilmesi gerektiği ifade ediliyor.