Rusya-Ermeni ilişkileri azami ölçüde gerildi. Ermeni toplumu artık Rusya'yı askeri bir müttefik ve dost bir ülke olarak görmüyor. Aynı zamanda Rusya, Ermenistan'ı ABD'nin ve Batı'nın gönüllü "jeopolitik aracı" olarak görüyor. Ve böyle bir durumda aslında bu iki askeri müttefikin ayrılması kaçınılmazdır.
Ancak Kremlin açısından mevcut durumda Ermenistan'ın Rusya'dan ayrılarak ABD'ye ve Batı'ya sığınması kesinlikle kabul edilebilir bir süreç değildir. Çünkü bu süreç Rusya himayesindeki BDT, CSTO ve Avrasya Ekonomik Birliği'nin iflasına yol açabilir. Her halükarda Ermenistan bu kurumları terk ederse, bozulma sürecine karşı konulmaz bir örnek rol oynamış olacaktır. Bir başka ifadeyle Ermenistan'ın davranışı Rusya açısından merkezcil bir süreç vaat ediyor. Kremlin de bu nedenle Ermenistan'a karşı nispeten hoşgörülü bir tutum sergilemeyi tercih ediyor.
Hatta Rus çevrelerinde bile Ermenistan'ın geleneksel askeri müttefikiyle ilişkilerini kırılma noktasına doğru çekmeye başladığına inanıyorlar. Şimdi resmi Erivan, Rusya'yı Ermenistan'a karşı daha sert bir adım atmak zorunda bırakacak bir durum yaratmak istiyor. Paşinyan hükümeti bunu bir bahane olarak kullanabilir ve Rusya'ya tamamen mesafeli olma özelliği taşıyan siyasi kararlar alabilir. Ve Kremlin şu anda resmi Erivan'a böyle bir mazeret sunmaya hiç de istekli değil.
Kremlin'deki bazı devlet görevlilerinin Güney Kafkasya'da yeni bir durumun ortaya çıktığını ve güç dengelerinin değiştiğini kabul etmeye başlaması ilginçtir. Onlara göre ABD ve Batı, Ermenistan'a yerleşme fırsatını çoktan bulmuşlardır. Dolayısıyla resmi Erivan, Kremlin'in herhangi bir radikal baskı tepkisi sonrasında Rusya'nın desteklediği kurumlardan çekilme yönünde siyasi bir karar açıklayabilir. Bu bağlamda Kremlin, Rusya-Ermenistan anlaşmazlığında atacağı en sert adımları ABD ve Batı ile yaşanan jeopolitik çatışmanın son aşamasına saklamayı tercih ediyor.
Elbette bu açıdan bakıldığında Ermenistan'ın Rusya'yı zayıf ve çaresiz olarak görmesi gerçeği hiç yansıtmıyor. Bunun üzerine Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan yakın çevresi ile yaptığı kapalı toplantıda Kremlin'den çekinmediğini ve Rusya'nın artık kimseyi cezalandırma fırsatının kalmadığını vurguladı. Ancak Erivan resmi olarak ABD'ye ve Batı'ya ne kadar güvense de Rusya'nın Ermenistan'a karşı yıkıcı etki mekanizmalarının olduğunu anlamadı. Kremlin bu faktörleri kullanmaya karar verirse yakın gelecekte Ermenistan için çok kötü bir durum ortaya çıkabilir.
Gerçek şu ki Kremlin, Ermenistan'a karşı en basit etki mekanizmalarından birini devreye sokarak Paşinyan hükümetine şimdiden sert bir uyarı mesajı gönderdi. Böylece yetkili, Rusya'nın Gürcistan üzerinden geçen Yukarı Lars yolunu kapatarak Ermenistan ekonomisine hafif bir darbe vurarak Erivan'ı bekleyen tehlikelere işaret etti. İşte bundan sonra Rusya'ya karşı radikalleşen resmi Erivan, suçlamalarını nispeten yumuşatmak zorunda kaldı.
Ancak Rusya sadece bununla yetinmeyecek. Böylece Kremlin şu anda Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan'ı Rusya himayesindeki kurumlara yönelik boykottan vazgeçmeye zorlamaya çalışıyor. Ermenistan Başbakanı'nın bu kez BDT hükümet başkanlarının zirve toplantısına yardımcısını gönderdiği doğrudur. Ve bu davranış Kremlin'de ciddi bir rahatsızlıkla karşılandı.
Rus medyasında yer alan son bilgilere göre Kremlin, Başbakan Nikol Paşinyan'ın CSTO ve Avrasya Ekonomik Birliği zirvesine katılmasını sağlamaya çalışıyor. Özellikle Avrasya Ekonomik Birliği'nin zirve toplantısı Rusya'nın siyasi ve ekonomik öncelikleri arasında önemli bir yer tutuyor. Bu nedenle Ermenistan Başbakanı Avrasya Ekonomik Birliği'nin zirve toplantısına katılması konusunda ağır baskı altına alındı. Ve Kremlin'in seçtiği baskı faktörü, yetkili Erivan'ı daha ciddi düşünmeye zorladı.
Mesele şu ki, Rus kaynaklarına göre Kremlin yetkilisi Erivan'a, Avrasya Ekonomik Birliği zirvesinde Başbakan Nikol Paşinyan'ı bekledikleri yönünde güçlü bir mesaj verdi. Paşinyan hükümeti, Ermenistan Başbakanı'nın bu toplantıyı boykot etmesi halinde bunun Ermenistan açısından çok ağır olacağı konusunda uyarıldı. Kremlin de sabrının tükenmek üzere olduğunu açıkça gösterdi.
Rus kaynaklarının, Paşinyan hükümetinin Kremlin'in uyarı mesajını dikkate almaması halinde atılabilecek radikal adımlara ilişkin ilk ipuçlarını vermesi ilginç. Bunun üzerine bu kez Erivan yetkilisinin Rusya'dan ithal edilen doğalgazın fiyatını ayarlamakla tehdit ettiği bildirildi. Ermenistan şu anda Rusya'dan doğalgazı bin metreküpü yalnızca 165 dolardan ithal ediyor. Yetkili Erivan bu tutarı bile ödemekte zorlanıyor. Yani doğalgaz ithalatı için ödenecek toplam tutarın önemli bir kısmı Ermenistan'ın Rusya'ya olan borçları arasında yer alıyor.
Şimdi Kremlin yetkilisi, Ermenistan Başbakanı'nın Avrasya Ekonomik Birliği'nin zirve toplantısına katılmaması halinde fiyatın artacağı konusunda Erivan'ı uyardı. Çünkü Ermenistan, Rusya'dan doğalgazı dünya piyasasındaki fiyatından yaklaşık yüz kat daha ucuza ithal ediyor. Fiyat gerçekten artarsa Ermenistan tamamen iflas edecek ve soğuk kış aylarında doğalgaz ithalatını durdurmak zorunda kalacak. Bu da Ermenistan'da iç toplumsal patlamalara yol açabilecek bir faktör.
Bütün bunlar dikkate alındığında Başbakan Nikol Paşinyan'ın Kremlin'den gelecek tehditlere karşı duyarlı olma ihtimali yüksek. Çünkü Rusya, Ermenistan'a bugüne kadar birikmiş olan enerji borçlarını geri talep edebileceği mesajını veriyor. Bu açıdan bakıldığında Ermenistan ilk kez Rusya'nın bu kadar sert ve radikal baskısıyla karşı karşıya kaldı. Ve Kremlin yetkilisi Erivan'ın Rusya karşıtı hamlelerine "gaz sıkarken" Paşinyan'ın gücünün yavaş yavaş teslim olacağına hiç şüphe yok.
Elchin KHALIDBEYLI