Erzurum'un Hınıs ilçesinde yer alan Parmaksız Kale Höyük, kazı çalışmalarıyla 5 bin yıllık Karaz ve Urartu medeniyetine ışık tutuyor. Cumhurbaşkanlığı kararıyla başlatılan kazı çalışmaları, "Geleceğe Miras Projesi" kapsamında ilk çapa vuruşuyla 2025 yılında resmen başladı.
Höyük, Hınıs'ın 8 kilometre kuzeydoğusunda bulunuyor ve Orta Demir Çağı (Urartu) ile Orta Tunç Çağı (Karaz Kültürü) katmanlarına ev sahipliği yapıyor. Arkeolojik alan; ritüel alanı, kale, yamaç alanı ve karşı yamaç olmak üzere dört ana yerleşkeden oluşuyor.
Şu ana kadar 6 farklı üniversiteden 21 ekip üyesi, Doğu Anadolu'daki kazılara katkı sundu. Elde edilen buluntular, Erken Tunç Çağı'na ait Karaz medeniyetinin ölü gömme gelenekleri ve mezar tipleri hakkında önemli kanıtlar sağladı. Kazı çalışmalarının odak noktası, höyüğün güney yamacı ve karşı yamaç alanı oldu.
Kazı Başkanı Doç. Dr. Umut Parlıtı, yaklaşık 5 bin yıl öncesine ait bir kaya petroglifi üzerinde, insan ve hayvan figürlerinin oyma tekniğiyle işlendiğini belirtti. Parlıtı, söz konusu anıtın zamanında şehrin ve mezarlığın giriş kapısında durduğunu ve insanların mezarlarını kötülüklerden koruyacağına inanıldığını ifade etti.
Kazı alanının güney kesiminde, Karaz medeniyetine ait taş çevrili, taş sanduka ve oda mezarlar bulundu. Bir metreyi bulan tabakalanma, Anadolu arkeolojisine önemli katkılar sunuyor. Ayrıca, tunç, taş, kemik ve pişmiş toprak gibi taşınabilir eserler de kültürel mirasa kazandırıldı.
Kazı çalışmaları, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Erzurum Valiliği, Atatürk Üniversitesi, Hınıs Kaymakamlığı ve Hınıs Belediyesi iş birliğiyle yürütülüyor. Cumhurbaşkanlığı kararıyla kazı statüsü kazanan proje, Eylül 2025 itibarıyla "Geleceğe Miras Projesi" tarafından da desteklenmeye başlandı. Çalışmalar, yöre halkına gelir sağlarken, uluslararası yayınlarla dünya bilim camiasına katkı sunuyor.
Bilim, Turizm ve Kültürel Miras İçin Önemli Adım
Kazı çalışmaları, hem yerel ekonomiye katkı sağlıyor hem de Anadolu arkeolojisinin zenginleşmesine büyük katkıda bulunuyor. Elde edilen buluntular, Karaz medeniyetinin mezar mimarisi, ölü gömme ritüelleri ve taşınabilir eserleri hakkında önemli bilgiler içeriyor.