Photo by Derya Soysal
Astana, 17 Nisan 2025 – Uluslararası basın turu kapsamında, KazAID Yönetim Kurulu Başkanı Arken Arystanov, Azerbaycan, Belçika, Kırgızistan, Tacikistan ve Özbekistan'dan gelen önde gelen medya kuruluşlarının temsilcilerine bir röportaj verdi.
Sohbet sırasında Arken Arystanov, KazAID'in öncelikli çalışma alanları, devam eden projeleri ve kurumun faaliyetlerinin etkinliğini nasıl değerlendirdiği hakkında bilgi verdi. Sürdürülebilir kalkınma, ekoloji ve eğitim alanlarındaki KazAID girişimlerine özel bir önem atfedildi.
Röportaj açık ve yapıcı bir ortamda gerçekleşti ve KazAID'in faaliyetlerinin şeffaflığını sağlamak ve uluslararası iş birliğini teşvik etmek amacıyla yürütülen diyaloğun önemli bir parçası oldu.
Toplantı sırasında, EUREPORTER adına Derya Soysal da KazAID Yönetim Kurulu Başkanı Arken Arystanov ile röportaj yapma fırsatı buldu.
1. KazAID, özellikle diğer kıtalarda, ortaklıklarını ve projelerini nasıl artırmayı planlıyor?
KazAID için ortaklıkların ve proje faaliyetlerinin coğrafyasını genişletmek, stratejik gelişim yönlerinden biridir. Uluslararası iş birliğini tek taraflı bir yardım olarak değil, deneyim paylaşımı, karşılıklı büyüme ve ortak değerlerin teşviki için bir platform olarak görüyoruz. Bu nedenle bugün yalnızca Orta Asya'da değil, Asya, Afrika ve Latin Amerika'da da ortaklıklar kuruyoruz.
Yaklaşımımız üç temel ilkeye dayanıyor: ilgili olmak, sürdürülebilirlik ve karşılıklı fayda. Eğitim, sağlık, tarım veya dijitalleşme gibi alanlarda, gerçekten ortak ülkelerin ihtiyaçlarına karşılık veren projeler geliştirmeye çalışıyoruz. Aynı zamanda yerel uzmanları sürece dahil ediyor, Kazakistan'daki üniversiteler, kuruluşlar ve şirketlerin potansiyelinden yararlanarak ülkemizin küresel kalkınmaya katkısını güçlendiriyoruz.
Diğer kıtalara ulaşmak için çok taraflı platformları da aktif şekilde kullanıyoruz — BM ajanslarıyla, Asya Kalkınma Bankası (ADB), Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD) gibi uluslararası mali kuruluşlarla ve IOF gibi uluslararası örgütlerle çalışıyoruz. Ayrıca, Birleşmiş Milletler'in Sürdürülebilir Kalkınma Programları ve ortak ülkelerin öncelikleriyle uyum sağlamaya özel önem veriyoruz.
Bunun yanı sıra, kurumsal varlığımızı güçlendiriyoruz: Yeni iletişim kanalları açıyor, diplomatik ilişkiler geliştiriyor ve yurt dışında KazAID'in bölgesel ofislerinin veya proje temsilciliklerinin kurulması imkanlarını araştırıyoruz. Ayrıca, farklı bağlam ve kültürlere uyum sağlamak için analitik ve proje uzmanlığımızı genişletmeye yatırım yapıyoruz.
Amacımız sadece proje sayısını artırmak değil, güven, iş birliği ve dayanışma üzerine kurulu yüksek kaliteli bir ağ oluşturmak; böylece Kazakistan, küresel sorunların çözümünde güvenilir ve etkin bir ortak haline gelecektir.
________________________________
2. KazAID'in gelecekteki perspektifleri nelerdir ve diğer Kalkınma Yardım Ajanslarına (ODA) örnek nasıl olabilir?
Günümüzde giderek daha istikrarsız hale gelen dünyada — jeopolitik belirsizlikler, ekonomik istikrarsızlıklar ve iklim değişikliği ile göç gibi sınır aşan sorunlarla karakterize olan bir ortamda — uluslararası kalkınma iş birliği, barışın, dirençliliğin ve ortak refahın teşvik edilmesinde çok önemli bir rol oynamaktadır.
Avrasya'nın kalbinde yer alan Kazakistan için, etkili ve stratejik kalkınma yardımı (ODA) aracılığıyla bölgesel istikrara katkıda bulunmak hem bir sorumluluk hem de ulusal ve bölgesel güvenliğe uzun vadeli bir yatırımdır.
Orta Asya, su kıtlığı ve enerji dönüşümünden zayıf kurumsal kapasiteye ve artan eşitsizliğe kadar karmaşık ve birbirine bağlı sorunlarla karşı karşıyadır. Bu bağlamda, KazAID, sürdürülebilir kalkınmanın bir katalizörü ve bölgesel iş birliğinin kolaylaştırıcısı rolünü üstlenme potansiyeline sahiptir.
Görevi, sadece ikili yardımla sınırlı kalmamalı; sınırları aşan ve bölgenin genel istikrarını etkileyen sorunları da ele almalıdır.
KazAID'in diğer kalkınma ajansları için bir model olabilmesi için şu stratejik önceliklere odaklanabilir:
– İklim dayanıklılığı, dijital dönüşüm ve kurumsal gelişim gibi özel alanlara yönelmek;
– JICA, KOICA, UNDP ve GIZ gibi ortaklarla iş birliği içinde Güney-Güney ve Üçgen İş Birliğini genişletmek;
– Diyalog, bilgi paylaşımı ve politika inovasyonu için bölgesel bir platform olarak konumlanmak.
Bu şekilde Kazakistan, yalnızca sınır aşan sorunların çözümüne katkıda bulunmakla kalmayacak, aynı zamanda güvenilir ve ileri görüşlü bir kalkınma ortağı olarak uluslararası alandaki itibarını da artıracaktır.
3. KazAID, Kazakistan hükümetinin ekonomik ve kültürel tanıtım hedeflerini nasıl temsil ediyor? Bu ajans ülkenin bölgesel bir güç olmasında nasıl kilit bir rol oynuyor?
Orta Asya ülkeleri arasındaki iyi komşuluk ilişkileri, tüm bölgenin istikrarı, güvenliği ve sürdürülebilir kalkınması için önemli bir rol oynamaktadır.
Kazakistan, bölgede dijital eşitliğin ve eğitime erişimin gelişimini teşvik etmekte, kültürel ve insani iş birliğini desteklemektedir.
ODA projelerinin uygulanmasında, gelişmekte olan ülkelerin sosyo-ekonomik kalkınmasına, ulusal teknolojilerin tanıtımı, teknolojik iş birliği ve bu ülkelerden uzmanların ve profesyonellerin mesleki gelişimlerinin desteklenmesi yoluyla katkıda bulunmak önemlidir.
Kazakistan, dijitalleşme, sağlık hizmetleri, eğitim ve bilim alanlarında büyük bir potansiyele sahiptir.
Aralık 2020'de Kazakistan Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı bünyesinde kurulan Kazakistan Uluslararası Kalkınma Ajansı "KazAID", ortak ülkelerin kalkınmasına yönelik projeleri, 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Gündemi (SDG) ve 2021–2025 Devlet ODA Politikası Ana Yönleri doğrultusunda hayata geçirmektedir.
ODA aracılığıyla uluslararası kalkınma iş birliğine katılım, Kazakistan'a hem ikili ilişkiler hem de çok taraflı düzeyde ortaklıklarını genişletme fırsatı sunmaktadır.
Kalkınma yardımından tam teşekküllü ekonomik iş birliğine geçiş sürecindeki dinamizm, Kazakistan için dış politika hedeflerini gerçekleştirme sürecinde yeni fırsatlar yaratmaktadır.
Bölgesel gündem ise, iklim değişikliği, ekonomik ve sosyal gelişimdeki eşitsizlik (özellikle eğitim ve sağlık alanlarında), tarım, su yönetimi, çevre koruma, dijital çözümlere eşit erişim gibi acil konuları kapsamakta ve ortak çaba ile sürekli diyaloğu gerektirmektedir.
Kazakistan'ın dijitalleşme alanındaki yüksek gelişim seviyesi, ülkenin bölgesel dijital dönüşüm lideri rolünü güçlendirmektedir.
Uygulanan projeler kapsamında, Ajans, Astana Kalkınma Merkezi (ADC) ile birlikte Astana şehri çevresinde katılımcılar için bir kültürel program da düzenlemektedir.
Seminer katılımcıları, Kazakistan Cumhuriyeti Ulusal Müzesi, Geleceğin Enerjisi Müzesi Nur Alem (EXPO), Bayterek Anıtı gibi başkentin önemli turistik yerlerini ziyaret etmektedir.
İnsani diplomasi, bağışçı ülkeler tarafından kültürlerini uluslararası alanda tanıtmak için kullanılmaktadır.
Bu özgün diyalog biçimi, küresel kamu mallarını oluşturmak ve acil sorunlara çözüm bulmak amacıyla çok taraflı iş birliğini güçlendirme ve yenileme potansiyeline sahiptir.
______________________________
4. KazAID şu anda hangi projeleri veya programları yürütüyor?
Bu yıl 10 Nisan – 2 Mayıs tarihleri arasında, "Avicenna: Sağlık" programının ilk bileşeni, Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı (TİKA) ve Astana Tıp Üniversitesi (AMU) ile iş birliği içinde uygulanmaktadır.
Bu proje, Orta Asya'da tıp eğitimi alanında bölgesel iş birliğini geliştirmek amacıyla akademik hareketliliği desteklemeye yöneliktir.
Projenin hedefleri arasında, Kazak tıp uzmanlarının bilgi ve deneyimlerinin eğitim kursları ve öğrenci değişim programları yoluyla aktarılması, mesleki büyüme ve gelişim için elverişli koşullar oluşturulması ve gelecekte bilgi paylaşımını kolaylaştıracak tıbbi uzmanlar arasında bağlantılar kurulması yer almaktadır.
Bu yılın sonbaharında, "Avicenna: Sağlık" programının ikinci bileşeni başlatılacaktır ve bu sefer Orta Asya ülkelerindeki tıp üniversitelerinin akademik personeline yönelik olacaktır.
Buna ek olarak, bu yıl Mayıs ve Ağustos aylarında sırasıyla düzenlenecek olan yıllık programlar "Dostyk: Diplomasi" ve "Dostyk: Dijitalleşme" için hazırlıklar devam etmektedir.
Bilgi Notu: 2024 yılında, KazAID Orta Asya ülkelerinden katılımcılar için "Dostyk: Dijitalleşme" kapsamında 3 pilot program ve "Avicenna: Sağlık" programının 2 bileşenini başlatmıştır.
Bu projeler, Singapur Dışişleri Bakanlığı Teknik İşbirliği Müdürlüğü, Kazakistan Cumhurbaşkanlığına bağlı Kamu Yönetimi Akademisi ve TİKA iş birliğinde gerçekleştirilmiştir.
Bu programlar başarıyla pilot aşamayı tamamlamış ve artık yıllık düzenli girişimler statüsü kazanmıştır.
Kalkınma yardımı projelerinin finansman verimliliğini artırmak amacıyla, uluslararası bağışçıların bu girişimlere eşfinansman yoluyla katkıda bulunabilmesi için bir Uluslararası İş Birliği Fonu kurulmuştur.
KazAID ayrıca, 2023 yılında meydana gelen yıkıcı depremlerden etkilenen Gaziantep bölgesinde, Türkiye Cumhuriyeti'nde bir okul inşa edilmesi yönündeki Devlet Başkanı talimatını da yürütmektedir.
KazAID, KOICA (Güney Kore), JICA (Japonya), TİKA (Türkiye), AIDA (Azerbaycan) gibi çeşitli uluslararası kalkınma ajanslarıyla da aktif olarak iş birliği yapmaktadır.
Ajans, şu anda hem ikili hem çok taraflı formatlarda, hem de üçlü iş birliği mekanizmaları (bağışçı ülke – ortak ülke – bağışçı kuruluş) aracılığıyla ortaklıklarını ve projelerini geliştirmeye devam etmektedir.
5. Çalışmalarınız için bölgeleri veya toplulukları nasıl seçiyorsunuz?
Coğrafi odak açısından, yardımımız esas olarak bölgedeki komşu ülkelere — Orta Asya devletlerine ve Afganistan'a — yöneliktir.
Bu ülkelerin kalkınmasına katkı sağlamakla, tüm bölgenin refahını ve güvenliğini de desteklemiş oluyoruz.
Projelerimizin ve programlarımızın konuları söz konusu olduğunda ise, kalkınma yardımı aynı zamanda Kazakistan'ın kalkınma modelinin tanıtımının bir yolu olarak görülmelidir.
Ülkemizin sahip olduğu çeşitli güçlü yönler, bölgesel ortaklarımız arasında büyük talep görmektedir. Özellikle kamu hizmetlerinin dijitalleştirilmesi, eğitim ve sağlık gibi alanlarda, Kazakistan önemli başarılar elde etmiştir ve biz bu başarıları kalkınma yardımı mekanizmalarıyla aktarıyoruz.
Örneğin, Kazakistan'ın e-Devlet sistemi dünyanın en iyi sistemlerinden biri olarak kabul edilmektedir.
Bölgedeki birçok ülke, benzer sistemler kurmakla ilgilenmektedir.
Bu bağlamda, KazAID, Kazak geliştiriciler, bilişim uzmanları ve bu teknolojileri uygulamak isteyen Orta Asya ülkelerindeki kuruluşlar arasında bir köprü görevi üstlenmektedir.
Kalkınma yardımı çerçevesinde eğitim seminerleri düzenliyor, teknolojileri aktarıyor ve daha sonra bu teknolojilerin geliştirilmesine yönelik danışmanlık desteği sağlıyoruz.
Bu tür girişimlerden biri de, bu yıl KOICA (Güney Kore) iş birliğiyle gerçekleştirilecek olan yıllık programımız "Dostyk: Dijitalleşme" programıdır.
Eğitim alanında ise, program Orta Asya ülkelerinden gençler için diplomasi, gazetecilik ve kamu yönetimi gibi alanlarda kısa dönemli kurslar sunmaktadır.
Ayrıca, "Avicenna" programı da Orta Asya ülkelerindeki öğrencilerin akademik hareketliliğini ve öğretim elemanlarının mesleki gelişimini desteklemeyi ve Kazakistan'ın tıp ve sağlık alanındaki başarılarının yaygınlaştırılmasını hedeflemektedir.
Genel olarak, KazAID bölgesel iş birliğinin katalizörü rolünü üstlenmekte, yeni projeleri başlatmakta ve ülkelerimizdeki iş dünyası, uzman ve akademik çevreler arasındaki bağları güçlendirmektedir.
__________________________________
6. Programlarınızın ve projelerinizin etkinliğini nasıl ölçüyorsunuz?
Kalkınma yardımı sonuçlarının etkinliği, Kazakistan tarafından sağlanan teknik yardımdan yararlanan katılımcı ülkelerin elde ettiği çıktılarla ölçülmektedir.
Seminerler ve eğitmenler hakkında kalite anketleri düzenliyoruz.
Ayrıca, KazAID tarafından organize edilen seminer ve kurslara katılanlardan alınan geri bildirimlere büyük önem veriyoruz.
Katılımcıların değerlendirmeleri, görüşleri ve önerileri, gelecekteki kalkınma yardımı girişimlerinin tasarımında dikkate alınmaktadır.
7. Çalışmalarınızda ne gibi zorluklarla karşılaşıyorsunuz ve bunları nasıl aşıyorsunuz?
Kazakistan Uluslararası Kalkınma Ajansı (KazAID) olarak, hem küresel eğilimleri hem de bölgesel bağlamı yansıtan çeşitli zorluklarla karşılaşıyoruz.
Başlıca zorluklardan biri, değişen uluslararası ortamda projelerin ve girişimlerin sürdürülebilirliğini sağlamaktır.
Jeopolitik değişimler, iklim riskleri ve adil ve kapsayıcı kalkınmaya yönelik artan taleplerin yaşandığı bir çağda yaşıyoruz.
Bu da esneklik, stratejik düşünme ve sistematik bir planlama yaklaşımını zorunlu kılmaktadır.
Bir diğer önemli zorluk, özellikle Orta Asya'daki ortak ülkelerle etkili bir diyalog kurmaktır.
Kültürel ve tarihi yakınlığa rağmen, her ülkenin kendi öncelikleri ve beklentileri vardır.
Bizim görevimiz yalnızca yardım sunmak değil, aynı zamanda saygı, eşitlik ve ortak çözüm tasarımı temelinde gerçek ortaklıklar kurmaktır.
Aynı derecede önemli bir diğer konu da, KazAID markasının tanınırlığını ve güvenilirliğini artırmaktır.
Uluslararası kalkınma, yalnızca kaynaklarla ilgili değil, aynı zamanda güven, itibar ve uzun vadeli ilişkilerle ilgilidir.
Bu bağlamda, bugünkü gibi basın turları çok önemli bir rol oynamaktadır.
Gazetecilerin, analistlerin ve kamuoyunun çalışmalarımızı yerinde görmesini, felsefemizi anlamasını ve uluslararası dayanışmayı teşvik etme çabalarımızda bizim müttefiklerimiz olmasını istiyoruz.
Bu zorlukların üstesinden gelmek için şeffaflık, profesyonellik ve açıklığı öncelikli tutuyoruz.
Kurumsal kapasitemizi güçlendiriyor, dijital proje izleme araçları uyguluyor, ekip eğitimine yatırım yapıyor ve uluslararası ve bölgesel kuruluşlarla ortaklıklar geliştiriyoruz.
Önemlisi, her zaman geri bildirime açık bir yaklaşımı benimsiyoruz; çünkü yalnızca diyalog ve ortak düşünmeyle sürdürülebilir çözümler geliştirebileceğimize inanıyoruz.
8. KazAID Tacikistan'da hangi projeleri yürütüyor ve geliştirme veya uygulama aşamasında hangi projeler var?
Öncelikle belirtmek gerekir ki, KazAID bir fon değildir.
Kazakistan Uluslararası Kalkınma Ajansı (KazAID), Kazakistan Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı'na bağlı olarak faaliyet gösteren kâr amacı gütmeyen bir anonim şirkettir ve resmi kalkınma yardımı alanında bir operatör görevi görmektedir.
Tacikistan Cumhuriyeti temsilcilerinin katılımıyla çeşitli projeler gerçekleştirdik.
2023 yılında, Abu Ali ibn Sina Tacikistan Devlet Tıp Üniversitesi uzmanlarına yönelik iki günlük bir seminer düzenledik.
Bu seminerde, iç kalite güvence sistemlerinin geliştirilmesi ve uygulanması için etkili stratejiler ve yöntemler ile üniversitelerin küresel QS sıralamalarında tanıtımı konularına odaklanıldı.
Önemli bir gelişme olarak, 2023 yılının sonunda KazAID markası altında, e-Devlet yazılımı ("eGOV") teknik hibe olarak Tacikistan'a devredildi.
2024 yılında ise ajansımız, Tacikistan'dan IT uzmanlarının eğitim alabilmesi için Astana Hub tarafından yürütülen "Tech Orda" insan sermayesi geliştirme programı kapsamında Tacikistan Cumhuriyeti Büyükelçiliği'ne 100 eğitim bursu sağladı.
Ayrıca, geçen yıl Tacikistan vatandaşları her üç programımıza da katıldılar:
– "Dostyk: Dijitalleşme"
– "Dostyk: Diplomasi"
– Öğrenciler ve akademisyenler için "Avicenna: Sağlık" programının iki bileşeni.
Tacik katılımcılar ayrıca Japonya Uluslararası İşbirliği Ajansı (JICA) ile birlikte Almatı'da düzenlenen deprem dayanıklılığı konulu seminere de katıldılar.
2025 yılında, Kazakistan Cumhuriyeti Maliye Bakanlığı Devlet Gelirler Komitesi, Dünya Gümrük Örgütü (WCO) ve JICA ile birlikte, Orta Asya ve Kafkasya ülkelerinin temsilcilerinin katılımıyla gümrük risk yönetimi konusunda ortak bir seminer düzenlendi.
Şu anda, TİKA ve Astana Tıp Üniversitesi (AMU) iş birliğiyle yürütülen "Avicenna: Sağlık" programının bir bileşeni, Tacikistanlı tıp öğrencilerinin katılımıyla uygulanmaktadır.
Öğretim üyeleri için, sonbaharda "Avicenna: Sağlık" programının ikinci bileşenini gerçekleştirmeyi planlıyoruz.
Ayrıca, Tacikistan temsilcilerini şu yaklaşan etkinliklerimize katılmaya davet ediyoruz:
– Mayıs ayında, "Sürdürülebilir Kalkınmanın Motoru Olarak Sınır Aşan Sular" temasıyla "Dostyk: Diplomasi" programı,
– Ağustos ayında "Dostyk: Dijitalleşme" programı,
– Sonbaharda "Avicenna: Sağlık" programının ikinci bileşeni.
9. KazAID, Tacikistan'da çevre projelerini ve su kaynaklarının sürdürülebilir kullanımını nasıl desteklemeyi planlıyor?
Sürdürülebilir kalkınmanın teşvik edilmesi, misyonumuzun temel bir parçasıdır.
Tacikistan Cumhuriyeti temsilcilerinin katılımıyla çeşitli projeler gerçekleştirdik.
2023 yılında, Abu Ali ibn Sina Tacikistan Devlet Tıp Üniversitesi uzmanlarına yönelik iki günlük bir seminer düzenlendi.
Bu seminer, iç kalite güvence sistemlerinin geliştirilmesi ve uygulanması için etkili stratejilere ve üniversitelerin küresel QS sıralamalarında tanıtımına odaklandı.
Ayrıca, 2023 sonunda, e-Devlet yazılımı ("eGOV") teknik hibe olarak Tacikistan'a devredildi.
2024 yılında, Tacikistanlı IT uzmanları için "Tech Orda" insan sermayesi geliştirme programı kapsamında 100 burs sağlandı.
Geçen yıl, Tacikistan vatandaşları "Dostyk: Dijitalleşme", "Dostyk: Diplomasi" ve "Avicenna: Sağlık" programlarının her birine katıldılar.
Ayrıca, Japonya Uluslararası İşbirliği Ajansı (JICA) ile birlikte Almatı'da düzenlenen deprem dayanıklılığı seminerine de katılım sağladılar.
2025 yılında, Dünya Gümrük Örgütü (WCO), JICA ve Kazakistan Cumhuriyeti Maliye Bakanlığı Devlet Gelirler Komitesi iş birliğiyle, Orta Asya ve Kafkasya ülkeleri temsilcilerinin katılımıyla gümrük risk yönetimi konusunda bir ortak seminer düzenlendi.
Şu anda, TİKA ve Astana Tıp Üniversitesi iş birliğiyle, Tacikistanlı tıp öğrencilerinin katıldığı "Avicenna: Sağlık" programının bir bileşeni uygulanıyor.
Öğretim üyeleri için sonbaharda programın ikinci bileşeni düzenlenecek.
Ayrıca, Tacikistan temsilcilerini önümüzdeki etkinliklerimize katılmaya davet ediyoruz.
Derya Soysal/Editör